М. Кабирӣ «Набояд дар паси ин пешниҳод ягон омили фавқулоддаро ҷустуҷӯ кард.»

Устод М. Кабири, сурат аз сомонаи Нахзат

Аз замоне, ки мавзӯъи маҳдудияти раҳбарӣ дар ҳизб аз номи раҳбари ҲНИТ дар ҷомеа матраҳ шуд, дар миёни мардум аксуламалҳои мухталиферо ба вуҷуд овард. Баъзеҳо тибқи бардоштҳои худ мавзӯъро матраҳ карданду онро ба гунаҳои мухталиф шарҳу тавзеҳ доданд, ки сабаби пайдо шудани бархе пурсишҳо дар зеҳни инсонҳо гаштааст. Ҳатто аъзоён ва ҷонибдорони ҳизб низ дар ин мавзӯъ саволҳое доштанд, ки ба онҳо ҷавоб гирифтан мехостанд. Мо маҷмӯи ин саволҳоро дар назар гирифтем ва бо устод Муҳиддин Кабирӣ мусоҳибаи зеринро анҷом додем. 

Устод баъд аз матраҳ шудани мавзӯъи маҳдудияти раҳбарӣ дар ҳизб, ҳар кас ба гунаи хоссе ин мавзӯъро бардошт кардааст. Инро дар расонаҳо ҳам дидем. Аммо аъзоён ва ҷонибдорони ҳизб низ бо саволҳои мухталиф дар ин робита ба мо муроҷиат мекарданд, ки лозим донистем ҷавоби ин саволҳоро аз худи шумо бишнаванд. Ба ҳамин хотир мо дар воқеъ саволҳои онҳоро ба шумо мерасонем.

Савол: Пеш аз ҳама хонандагон мехоҳанд ҳадаф аз матраҳ шудани ин масъаларо бидонанд. Агарчӣ то ҳудуде мушаххас ҳам бошад, вале баъзеҳо мегӯянд ин иқдом ба хотири ҳаводиси Тунис буд ва бархе дигар далоили дигареро матраҳ мекунанд. Аммо дар воқеъ ҳадаф аз тарҳи ин масъала чист?

Ҷавоб: Ба номи Худованди бахшанда ва меҳрубон.

Ин пешниҳоде нест, ки имрӯз пайдо шуда бошад.  Ҳануз марҳум Устод Сайид Абдуллоҳи Нурӣ ният доштанд,ки ин масъала дар Ойинномаи ҳизб дарҷ гардад, то давраи раисии паёпайи як нафар маҳдуд гардад. Ҳатто, боре дар  ҷаласаи роҳбаритяи ҳизб пешниҳод карданд, ки ба истеъфо раванд ва каси дигар ба ҷойи эшон раис интихоб гардад. Агарчӣ ин пешниҳод бо аксари овозҳо  рад гашт. Вале, андешаи маҳдуд гардонидани давраи раисӣ дар ҳизб боқист. Набояд дар паси ин пешниҳод ягон омили фавқулоддаро ҷустуҷӯ кард. Таҷрибаи башарият исбот кард, ки ба муддати тӯлонӣ дар як симмат кор кардани инсон созанда ва самаранок нест, балки ба рукуд ва карахтӣ мерасонад. Ин танҳо ба масъалаи роҳбар ва раис рабт надорад. Ҳатто коргари оддӣ ҳам дар як ҷой тӯлонӣ фаъолият намояд, самараи кораш кам хоҳад шуд. Барои ҳамин, асли " ҷойивазнамоӣ " (ротация) дар фарҳанги коргузорӣ ва мудирияти миллатҳо ва кишварҳои пешрафта яке аз аслҳои муҳим ва ҳатмӣ шинохта мешавад.

Ҳадафи аслӣ роҳандозӣ кардани таҷрибаи муфид ва пешрафтаи мудирият мебошад, ки таърихи башарият онро исбот кардааст.

Савол: Оё ин кор ҳизбро дучори ихтилофоти дохилӣ ва гурӯҳӣ намекунад?

Ҷавоб:  Агар мо даъвои онро дорем, ки ҳизбамон ниҳодина шудааст ва ба сурати ташкилот амал мекунад, набояд аз чунин ислоҳот битарсем. ҲНИТ чунин имтиҳонҳоро гузаштаст ва реҳлати Устодон моро пазонд. Мо исбот кардем, ки рафтан ва омадани афрод ҳизбро аз масираш берун нахоҳад кард. Барои ин механизмҳои дохили ҳизбии мо хеле хуб кор медиҳанд. Чун аксари тасмимҳои мо дастаҷамъӣ ва тибқи принсипи шӯро гирифта мешаванд, таъсири шахсиятро  мо ба сатҳи минималӣ расондаем.

Савол: Дар сурати қабул шудани пешниҳодатон, шумо ду даври дигар раҳбарии ҳизбро қабул мекунед? Ба шарти оне, ки Раёсат ва Шӯрои Сиёсии ҳизб онро бихоҳанд.

Ҷавоб: Хеле аҷиб аст, ки бисёриҳо асли масъаларо канор гузошта, саволеро матраҳ мекунанд, ки баъдан кӣ Раис мешавад? Мо бояд дар аввал талош намоем, ки ин асл вориди Ойиннома шавад ва ҳамчун принсип онро дар ҷомеъа матраҳ намоем. Масъалаи раисии ду давраи дигар ҷузъ мебошад ва онро дар вақташ баррасӣ хоҳем кард. Иншоаллоҳ, агар пешниҳод қабул гардад, боз фурсат тибқи ойиннома вуҷуд дорад ва то тамомшавии муҳлатҳои ойинномавӣ дар хидмати бародарону хоҳарон хоҳем буд, агар онҳо бихоҳанд ва умр боқӣ бошад. Вале асл шахсият нест, принсип аст ва манфиатҳои ҷомеъа.

Савол: Масъалаи дигаре, ки аъзоён ва ҷонибдорони ҳизб ва ҳатто таҳлилгарон бештар рӯи он масъалагузорӣ мекунанд, ин масъалаи кадрӣ дар ҳизб аст. Хелеҳо ин саволро мепурсанд, ки дар ин муддат оё шумо шахсиятҳои лоиқеро барои раҳбарии ҳизб омода кардаед? 

Ҷавоб:  Савол хеле муҳим аст. Имрӯз ҳам мо на як-ду нафар, балки даҳҳо касонеро дорем, ки метавонанд масъулиятро ба дӯш бигиранд. Аз тарафи дигар, ҳоло фурсати зиёде дорем, ки шахсиятҳои дигар ҳам дар канори бародарону хоҳарони омода ба саҳна биёянд ва худро матраҳ созанд. Ба фикри мо, худи тарҳи масъала боиси рушди шахсиятҳо ва насли ҷавон дар дохили ҳизб бояд бигардад. Ин масъала ду паҳлӯ дорад. Яке, бояд роҳбарият дар фикри тарбияти насли нав ва кадрҳои роҳбарикунанда бошад, ки мо инро руйи даст дорем. Дуввум, худи шахс бояд заҳмат бикашад ва худро матраҳ намояд. Роҳбарият танҳо метавонад фазоро барои рушд ва омодашавии чунин шахсиятҳо фароҳам биёрад. Мо имрӯз барои насли ҷавон дар чорчӯби имконотамон шароитро ба вуҷуд оварда истодаем, ки ҳатто гоҳо барои ҷавонгаройии аз ҳад зиёд танқид ҳам мешунавем. Бисёр мехостам, ки ҷавонони мо аз қолабҳои фикрии шахсиятҳои пешин берун биёянд ва худ қолаби худро бисозанд. Инчунин, шароит ба вуҷуд биёранд ва барнома дошта бошанд, ки битавонанд қолабҳои сохтаи дигаронро  бишикананд ва таҳаммулу инъитофпазирии онро низ дошта бошанд, ки наслҳои баъдашон қолабҳои онҳоро бишкананд. Танҳо бо ин роҳ мо метавонем аз ҳолати карахтӣ ва рукуд як сохторро наҷот бидиҳем. Чӣ сохтори ҳизбӣ бошад, чӣ давлатӣ ва чӣ ҷамъиятӣ . Манзур, бештар қолабҳои фикрӣ ва андешаӣ мебошад, на танҳо қолабҳои идорӣ ва сохторӣ.

Савол: Баъзеҳо бар ин назаранд, ки шумо аз раҳбарии ҳизб ва кори зиёд хаста шудаед ва ба ҳамин хотир мехоҳед аз зери бори масъулият шона холӣ кунед. Оё воқеан шумо аз корҳои зиёд эҳсоси хастагӣ мекунед?

Ҳоло эҳсоси хастагӣ надорам, агарчӣ кор сабук ҳам нест.. Бояд аз масъулони ҳизб миннатдорӣ кард, ки дар анҷоми масъулият хеле кумак мерасонанд ва намегузоранд, ки боиси хастагӣ гардад. Агар шӯхиомез бигуем, чор сол тибқи "меъёрҳо"и осиёӣ ним давраи "таҷрибаомӯзӣ " ҳисоб мешавад ва дар бораи хастагӣ гуфтан барвақт аст. То имрӯз нашунидаам, ки касе аз роҳбарӣ хаста шуда бошад ва ҳатто, агар хаста ҳам бошанд, ошкор намесозанд. Вале, ҳамаи мо инсон ҳастем ва қудрати зеҳниву ҷисмонии ҳар кадоми мо маҳдуд аст. Инсон пеш аз он, ки хаста шавад ва дигарон бигӯянд, ки "дам бояд гирифт" худаш инро бояд  дарк намояд ва дар кораш дигаргуние дароварад. Ба назари мо, дигаргунӣ дар кор ва масъулият имкониятҳо ва нерӯи навро дар инсон бедор месозад, ки аз он худи иснон ва атрофиён баҳра мебардоранд. Ворид намудани маҳдудият ҳам на ба хотири он аст, ки касе хаста мешавад ё касе ошкору пинҳон мегӯяд, ки фалонӣ хаста шудааст ва бояд дам бигирад.

Савол:  Агар шумо аз раҳбарии ҳизб раведу ба шумо аз тарафи давлат вазифае пешниҳод шавад, оё мепазиред? Зеро бархеҳо чунин тасаввур мекунанд, ки баъд аз рафтани шумо аз раҳбарии ҳизб шояд ба шумо мансабе пешниҳод шавад.

Шумо тавре савол мегузоред, ки гуё масъалаи рафтани мо аз масъулият матраҳ бошад. Масъулияти ҳизбиамро болотарин мақом барои худ медонам ва ҳоло нияти иваз кардани онро ба мақоми дигар надорам. Яке ба миллату ватанаш дар мансаби давлатӣ хидмат мекунаду дигаре дар мақоми ҳизбӣ ва саввум дар тиҷорату истеҳсолот. Ҳамаи мо новобаста аз шуғли имӯрзаамон худро бояд дар хидмати давлату миллат тасаввур намоем ва ҳар кадоми мо барои ин миллат зарур ҳастем. Инро кассе дакр мекунад, ки нигоҳи васеъ ва умумимиллӣ дорад. Тангназарон танҳо мансаби давлатиро хидмат ба миллат медонанд ва таҷриба сибот карда истодааст, ки на ҳама касс ба мансаби давлатӣ ба хотири хидмат ба мардум меомадааст. Ягон кор айб нест, агар ба хотири миллат ва ватан бошад. Имрӯз ки дар масъулияти ҳизбӣ ҳастем, онро бояд тавре анҷом диҳем , ки барои миллат хидмат карда бошем, агар фардо ҷойи дигар гузаштем, танҳо ҷой иваз мешавад, на рисолат.

Суҳбаторо Бобоҷони Қаюмзод

http://www.nahzat.tj/k/1/kt/2059-m-kabiri-naboyad-dar-pasi-in-peshnihod-yagon-omili-favquloddaro-justuju-kard.html 

ҲНИТ ВА РОҲИ ПУЛАКӢ

КОРШИНОСОН ИШТИБОҲ МЕКУНАНД

 Масъалаи пулакӣ шудани роҳи Душанбе-Чанак ва эҳтимоли дигар роҳҳои кишвар имрӯзҳо яке аз масоили доғи рӯз ва мавзуъи асосии аксари маҳфилҳо ва расонаҳои хабарӣ мебошад. Новобаста аз гузаштани вақт ин мавзӯъ ҳамоно доғ боқӣ мондааст ва доираҳои таҳлилӣ ва иттилоотӣ талош мекунанд, ки ба саволҳои пайдошуда ҷавоб ва ба паҳлӯҳои норавшани ин қазия равшанӣ андозанд.

Ин таҳлилҳо, ки аксаран дар заминаи маълумотҳои нопурра ва ё тахминҳо ба вуҷуд меоянд, гоҳо боиси каҷфаҳмии мавзӯъ ва масъалагузориҳои ғалат аз тарафи муаллифон ва иттилоърасонии нодуруст ба хонанда ё шунаванда мегардад. 

 

Инҷо камбудӣ танҳо дар муаллифон (рӯзноманигорон, таҳлилгарон ва коршиносон) нест, балки касоне, ки бо тақозои масъулияти хидматиашон ва ё ҷузъи ин раванд буданашон маълумоти бештареро дар ин мавзӯъ доранд, мутаассифона, бо далелҳои гуногун дар ин бора ё умуман сӯҳбат намекунанд, ё тарзе масъалагузорӣ мекунанд, ки шубаҳот ва норавшанӣ бештар мегардад. Аз инҷост, ки ҳатто таҳлилгарони нисбатан касбии мо ҳам гоҳо ба хулосаҳои аҷиби «илмӣ» мерасанд, ки натиҷаи сабабҳо дар боло зикр шудааст. Барои мисол, дар бораи мавқеъи ҳизбҳои сиёсӣ нисбати ин масъала яке аз коршиносони маъруф ҲХДТ ва ҲНИТ-ро аз ҷумлаи аҳзоби бетараф дониста буд. Инчунин, дар саҳифаҳо ва маҳфилҳо атрофи норавшании мавқеъи нерӯҳои сиёсӣ сӯҳбатҳои зиёд мешавад. Шояд ин эродҳо то ҷое асос доранд, зеро на ҳама вақт бо далелҳои гуногун ин мавқеъҳо ба таври равшан ва возеҳ дар ихтиёри расонаҳо ё таҳлилгарон қарор мегиранд. Чун, савол бори дигар аз тарафи ҳафтаномаи «Миллат» матраҳ гашт, зарур донистем, ки як каме муфассалтар атрофи ин масъала назари хеш ва ҳамзамон ҲНИТ-ро дар бораи пулакӣ гаштани роҳҳо дар маҷмӯъ ва Душанбе-Чаноқ, ба таври хос, гуфта бошем: 

1. ҲНИТ ЗИДИ РОҲҲОИ ПУЛАКӢ НЕСТ, АММО ТАЛАБОТИ ХУДРО ДОРАД

 

ҲНИТ ба масъалаи вуҷуди роҳҳои пулакӣ дар Тоҷикистон усулан зид нест ва ин масъала дар сатҳи қонунгузорӣ ҳали худро ёфтааст. Вале, вуҷуди роҳҳои пулакӣ чи дар кишвари мо ва чи дар таҷрибаи ҷаҳонӣ шарту шароит ва талаботи худро дорад, ки бояд ҳатман риоя шавад. Аввалин шарт он аст, ки бояд дар ҳамон масир роҳи оммавии бепул вуҷуд дошта бошад ва касоне, ки имкон ё хоҳиши истифодаи роҳи пулакиро надоранд, тавонанд аз роҳи оммавӣ истифода намоянд. Инҷо як нуктаро бояд равшан намуд, ки ҳамон роҳи оммавие. ки «бепул»-аш мехонем, аслан бепул ҳам нест. Шаҳрвандон ба ҳукумат андози махсуси роҳ месупоранд, ки ин худ пардохти ҳақи истифодаи ҳамаи роҳҳои кишвар аст. Сониян, ҳукумат вазифадор аст, ки ҳама шаҳрвандонро бо роҳи оммавӣ таъмин намояд, зеро аз мардум барои ин кор маблағ ситонида мешавад. Аммо, роҳи пулакӣ бояд ҳамчун тарҳи нави бозаргонӣ аз сифр бо маблағи сармоягузор сохта шавад ва онгоҳ сармоягузор ҳақ дорад, ки маблағи муайянеро барои истифодаи роҳ биситонад ва он ҳам барои пӯшонидани масорифи аввалия ва гирифтани даромад, ки ҳама гуна сармоягузорӣ ба хотири он карда мешавад. Дар чунин сурат, сармоягузор метавонад ширкати ватанӣ ё хориҷӣ ва ҳатто худи ҳукумат бошад. Оё ин шартҳо дар роҳи Душанбе-Чаноқ риоя гашатаанд? Агар не, пас ҲНИТ наметавонад ҳатто «бетараф» бошад, чуноне, ки дар ин бора навиштанд, балки мо комилан мухолиф ба пулакӣ кардани роҳҳои кишвар бидуни риояи шартҳои боло ҳастем. Мавқеъи ҲХДТ ва дигар аҳзобро намояндагони онҳо тавзеҳ хоҳанд дод, вале Созишнома дар порлумоне ба тасвиб расидааст, ки аз ҳисоби намояндагони ҳизбҳои ба қавли таҳлилгари мӯҳтарам «бетараф» ташкил ёфтааст. Роҳбарияти Ҳизби коммунистӣ аллакай мухолифати худро ба ин Созишнома изҳор намуд. Агар ҲНИТ ва ҲКТ мухолиф бошанду ҲХДТ бетараф, пас чи гуна ин Созишнома дар Порлумоне, ки он замон аз ҳамин се ҳизб ташкил шуда буд, ба тасвиб расид?

2. ҶОМЕАИ МУТАМАДДИН ВА ШАРОИТИ КИШВАРИ МО

 

Қаблан, расонаҳо талаби шаҳрвандонро, аз ҷумла, сокинони шаҳри Истаравшанро, ба нашр расониданд, ки номи вакилони тарафдор ва мухолифи тасвиби Созишнома байни Ҳукумати ҶТ ва ширкати офшории IRS-ро дар матбуот ошкор кунанд. Аслан, дар тамоми олам (манзур олами мутамаддин аст) интихобкунанда дастрасии фаврӣ ба мавқеъи ин ё он ҳизб ё вакил ҳангоми баррасӣ ва қабули масоили муҳими ҷамъиятро дорад ва ҷомеъа тахмин намекунад, ки кадом ҳизб чӣ мавқеъ дошт ё ин вакил чӣ гуфт. Шароити кишвари мо як каме фарқ мекунад ва маълум аст, ки натанҳо шаҳрвандони оддӣ, балки коршиносони мо ҳам чандон маълумоти кофӣ надоранд. 

3. МАВЗӮЪ НОЗУК АСТ, АЗ ҶУЗЪИЁТИ ОН ХУДОРӢ МЕКУНЕМ

 

Бо гузашти қариб як сол аз тасвиби Созишнома имрӯз, ки шаҳрвандон (интихобкунандагон) ба мушкил рӯ ба рӯ шудаанд, суол мекунанд, ки мавқеъи ин ё он вакилу ҳизб он рӯз чӣ буд ва ҳоло чӣ гуна аст? Ин дигар кори фардии ҳар як ҳизб ё вакил аст, ки мавқеъи онрӯзаву имрӯзаашро ошкор мекунад ё не. Мо масъули мавқеъи худем ва мавқеъи ҲНИТ имрӯз ҳамонест, ки ҳангоми тасвиби Созишнома буд. Ва агар имрӯз мегӯем, ки мухолифи пулакӣ кардани роҳи Душанбе-Чаноқ ҳастем, чун на ба қонунгузории кишвар мутобиқат мекунад ва на ба манфиати мардуму кишварамон. Яъне мақеи ҲНИТ ҳамон ҳарфҳоест, ки он рӯз гуфта будем. Шояд ин масъала ҳассостарин масъала ва он ҷаласа душвортарин ҷаласаи порлумони гузашта буд, ки бо назардошти назокатҳои мавзӯъ аз овардани ҷузъиёти он худдорӣ менамоем. 

4. ИН СОЗИШНОМА КОРҲОИ МУСБАТИ ПОРЛУМОНРО ЗЕРИ СОЯ БУРД

 

Масъалаи дигар, тақсими масъулияти пулакӣ шудани роҳҳо байни ниҳодҳои давлатӣ ва масъулин мебошад. Маъмулан, ҳар қонуни мавриди қабули ҷомеъа дар порлумон ба тасвиб расад, он соҳибони зиёде пайдо менамояд ва камтар номи порлумон зикр карда мешавад. Вале, ҳангоми қабули чунин санадҳои баҳсбарангез, одатан санги маломат ба сари порлумон зада мешавад, чун санад дар ҳамин ниҳод ба тасвиб расидааст. Ҳол он ки аксари лоиҳаҳо ба порлумон аз тарафи мақомоти иҷроия ворид мегарданд ва таҳрирҳои забониву услубиро ба назар нагирем, моҳиятан дар ҳамон шакли пешниҳодшуда ба тасвиб мерасанд. Порлумони қаблиро зиёд маломат намуда буданд ва ҳоло ҳам аз танқид халос нашудааст. То кадом ҳад асоснок будани ин танқидҳоро ҳоло баррасӣ нахоҳем кард, вале худи ҳамин Созишнома ба танҳоӣ корҳои зиёди мусбати даъвати қаблиро зери сояи худ қарор додааст. 

5. МЕДОНЕМ, КИ ПОРЛУМОН ЧӢ САЛОҲИЯТ ДОРАД

 

Бидуни шак, агар имрӯз ҳам он пешниҳод мегардид ё санадҳои монанди он пешниҳод гарданд, шояд бо ҷонибдории бештаре ба тасвиб бирасанд. Вале, суол ин аст, ки чаро бояд ҳамеша порлумон масъулияти чунин санадҳо ва иқдомҳои номуваффақро ба дӯш бигирад ва дигар ниҳодҳо ва нерӯҳои сиёсӣ, ки дар ин раванд нақши бештар ва ҳатто калидиро доранд, бетараф муаррифӣ гарданд? Ҳама медонем, ки Порлумон чӣ гуна интихоб шудааст, аз киҳо иборат аст ва дар тавозуни қудрати давлатӣ чӣ салоҳияту ваколат дорад. Ин ба хотири сафед кардани Порлумон нест, балки воқеиятро бояд ба назар гирифт ва интизориро аз ҳар кас ва ҳар ниҳод баробари тавону имконоташ бояд дошт. 

6. НОРОҲАТИИ МАРДУМ ВА НОРАВШАНИИ ҲУВИЯТИ IRS

 

Воқеият ин аст, ки Порлумон Созишномаи аз ҳукумат пешниҳодшударо ба тасвиб расонд ва имрӯз як ширкати хориҷии ҳувияташ норавшан аз роҳи бо каланду зоғнӯлсохтаи бобову падарони насли мо бидуни заҳмате пул ҷамъоварӣ менамояд ва аксари мардум нороҳатанд. Акнун чӣ бояд кард ва ҲНИТ чӣ пешниҳод менамояд? 

МАВҚЕЙИ ҲНИТ

 

Созишнома бояд аз ҷониби ҳукумат бекор карда шавад. Бо назардошти нороҳатии мардум ва муроҷиатҳои батакрори шаҳрвандон дар бораи бекор кардани ин Созишнома, ҳар вакиле ё ҳизбе масъаларо бо истифода аз ҳуқуқи ташаббуси қонунгузорӣ ба Маҷлиси намояндагон пешниҳод намояд, мавриди ҷонибдорӣ ва маҳбубияти қисме аз мардум хоҳад гашт. Табиист, ки дар Порлумони имрӯза пешниҳоди бекор кардани Созишнома байни Ҳукумати ҶТ ва ширкати IRS ҷонибдорӣ нахоҳад ёфт, вале пешниҳодкунандаи он дар байни мардум ҳамчун ҳомии манофеъи шаҳрвандон обрӯйи бештаре касб хоҳад кард. Пас чаро ҲНИТ ё ҳизбҳои дигаре, ки ба ин созишнома мухолифат карданд, ин корро анҷом надиҳанд ва ҷонибдорони бештареро ба худ ҷалб насозанд? Албатта, ҲНИТ аз тариқи намояндагони худ метавонад масъаларо дар Порлумон дар миён бигузорад, новобаста аз он, ки ҷонибдорӣ мешавад ё не. Агар қабул шуд, барои ҳама хуб, агар не, ҳади аққал ҳизб масъулияти худро дар назди мардум анҷом додааст. Шояд ин иқдом аз тарафи баъзе доираҳо як амали популистӣ маънидод шавад, чун пешниҳоди масъалаи натиҷааш аз қабл маълум, ҷуз аз ҷалби диққат ба мавзӯъ ё ба тарафи пешниҳодкунанда ё ҳарду чизи дигаре нест. Албатта, ин ҳам ҷузъи амали сиёсӣ мебошад ва маъмулан сиёсатмадорони касбӣ ва аҳзоб аз чунин ҳолатҳо хуб истифода менамоянд ва дуруст ҳам ҳаст. Вале, аз нигоҳи мо масъала ҷиддитар ва муҳиматар аз он аст, ки сиёсатмадорон ва аҳзоб сари он холгириву худнамоӣ кунанд. Раҳбарияти ҲНИТ дар ин маврид бо доир намудани машваратҳои зиёди дохилиҳизбӣ ба ин натиҷа расид, ки агар мақсад он аст, ки дарди мардум даво гардад ва Созишномае, ки ҳамаро нороҳат сохтааст, бекор карда шавад, пас бояд роҳҳои воқеъӣ ва амалишавандаро пешниҳод намуд, то ҳадаф амалӣ гардад. 

ҲУКМАТ БАРОИ ИН ИМКОН ВА НИЁЗ ДОРАД

 

Беҳтарин роҳ, ки мо онро пешниҳод мекунем, ин аст, ки бекор намудани Созишнома аз тарафи худи ҳукумат ва элитаи ҳукмрон ба миён гузошта шавад ва он ҳам бо далелҳои зерин: 

1. Аз номи ҳукумат, ки пешниҳод шуд, бе ягон мушкилӣ дар Порлумон ҷонибдорӣ хоҳад ёфт. 

2. Чуноне ки дар боло зикр гашт, ҳар касе ин масъаларо ба Порлумон матраҳ намояд, дар чашми миллат ҳамчун ғамхори мардум ва пуштибони камбизоатон маъруф хоҳад шуд ва бигузор ин дастовардҳоро роҳбаритяи кишвар ва ҳизби ҳоким ба номи худ сабт намояд. Пуштибонӣ ва мақбулият назди мардум дар ин шабу рӯзи ҳассос ва пурмоҷаро барои роҳбарияти кишвар зиёдатӣ ҳам нест. Баръакс, бо дар назардошти вазъи печидаи минтақа ва омилҳои дигар, шояд аз ҳар вақти дигар дида, маҳз ҳамин шабу рӯз ризоияти мардум ва неруҳои сиёсӣ аз роҳбарияти кишвар аҳамияти бештарро касб карда бошад 

3. Бигузор мардум ба ин бовар бошад, ки кадом як ширкати хориҷӣ бо истифода аз беинсофии баъзе масъулин ва ноогоҳии порлумони вақт хост бидуни кадом заҳмате аз ҷайби мардум сармоя ғун кунад, вале ҳукумат инро дарк намуда, пеши роҳи беадолатиро гирифт. 

4. Аз ҳама муҳимаш, ин иқдом ҳама овозаҳоро дар бораи мансубияти ин ширкати «эрка» ба доираҳои наздик ба ҳокимиятро аз байн мебарад, ки худ як амри фавқулода муҳим дар роҳи эътимодсозӣ байни мардум ва элитаи ҳукмрон мебошад. 

Табиист, ки масъулияти як ҳизб бо равшан кардани мавқеъ ва ироаи пешниҳодҳо ба мақомоти давлатӣ назди мардум ва интихобкуннадааш тамом намешавад. Ҳади аққал мо қисме аз масъулияти худро анҷом додаем ва умедворем, ки ин дидгоҳҳо ва пешниҳодҳо то ҳади имкон мавриди қабули масъулин қарор хоҳад гирифт. Ва ҳамзамон, мавқеъи ҳизб назди коршиносон ва таҳлилгарон равшантар хоҳад гашт. 

Муҳиддин КАБИРӢ,

Раиси ҲНИТ ва вакили Маҷлиси намояндагон

 

http://millat.tj/siyosat/1863-hnit_va_rohi_pulak_794.html

Баёнияи ҲНИТ оид ба лоиҳаи Қонуни ҶТ «Дар бораи масъулияти падару модар»

Шӯрои сиёсии ҲНИТ лоиҳаи Қонуни ҶТ «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд»-ро ҳамаҷониба баррасӣ намуда, лозим донист, ки бо ин баёния назар ва пешниҳодҳои худро ироа дорад. Таҳлили амиқи лоиҳа нишон медиҳад, ки он бо ҳадафҳои нек ва ба хотири таъмини рушди муносиби наслҳои имрӯза ва ояндаи миллат пешниҳод гаштааст. Бешак тарҳи мавзӯъ ва муҳокимаи он дар байни ҷомеъа таъсири худро дар самти болоравии аҳамияти тарбияи фарзандон ва наслҳои оянда дар кишвари мо хоҳад гузошт.

Дар баробари ин, ҲНИТ чанд мулоҳизаеро дар бораи худи идея ва механизми амалисозии он ироа медорад ва умедвор аст, ки ҳангоми баррасии лоиҳа дар сатҳҳои гуногун ба инобат гирифта мешаванд:

1.         Таъмини рушди ҳамаҷонибаи инсон вазифаи аввалиндараҷаи давлат, ҷомеъа ва шаҳрвандон мебошад, ки ҳар кадом дар ин амри муҳим бояд қисмате аз масъулиятро ба дӯш дошта бошанд. Тақсими масъулият дар тарбияи наслҳои оянда бояд тибқи рисолат, имконот ва вазифаҳои ҳар кадоме аз ин субъектҳо анҷом бигирад.  Лоиҳаи мазкур аз ин се рукни аслии тарбия ва таълими наслҳои оянда, тамаркузи бештар болои яке аз онҳо, падару модарон кардааст, ки масъулият ва нақши дигар рукнҳо, мисли давлат ва ҷомеъа норавшан ва ҳатто берун аз лоиҳа мондааст.

2.         Талаботи давлатдории муосир дар масъалаи рушди инсон тақозо менамояд, ки таълиму тарбия яке аз рукнҳои асосии он ҳаст, бояд масъулияти аслӣ бар дӯши давлат ва мақомоти марбутаи он бошад. Рукнҳои дигар, мисли ҷомеъа ва падару модар, ки тарбияи фарзандон ҷузъи рисолатҳои фитрӣ ва маънавии онҳост, дар ин амр кӯмакрасон ва шарикони мақомоти давлатӣ мебошанд. Масъулиятҳои фитрии ҷомеъа ва падару модарон дар тарбияи  фарзандон ҳеҷ гоҳ масъулияти давлатро дар ин самт камтар ё иваз наменамояд. Маҳз масъулиятҳои давлат ва мақомти марбутаи он бояд дар қонунгузорӣ равшану возеҳ нишон дода шаванд ва тамаркуз бештар болои он бошад. Зеро масъулияти падару модар дар баробари фарзанд ҷузъи масъулиятҳои фитрист, ки тӯли таърихи башарият  бидуни кадом қонуне ё меъёри расмие онро анҷом додааст ва анҷом хоҳад дод. Тарҳи лоиҳаи қонун ба ин шакл ва мазмун метавонад баёнгари нотавонӣ ва оҷизии давлат дар анҷоми рисолат ва вазифаҳояш ё фирор аз масъулиятҳои аввалиндараҷаи хеш ва вогузор кардани онҳо ба дӯши дигарон шинохта шавад.

3.         Яке аз шартҳои асосии муваффақ будани ин ё он идея мувофиқ будани он ба воқеиятҳо, доштани заминаи воқеъии моддӣ ва мавҷудияти имкониятҳои кофӣ барои амалисозии он мебошад. Дар сурати ғайр, ҳамагуна идеяи ноб метавонад қурбони иқдомоти ҳангомавӣ ва механизмҳои ғайривоқеъӣ гардад. Идеяи баланд бардоштани аҳамияти тарбия ва таълими фарзандонро метавон аз муҳимтарин идеяҳои солҳои ахир ҳисобид, вале меъёрҳои  ғайривоқеъӣ на танҳо амалисозии онро душвор мегардонад, балки идеяро дар маҷмуъ ба нокомӣ дучор хоҳад кард. Лоиҳаи пешниҳодшуда талоше барои амалисозии ин идеяи ноб мебошад, вале таҳлил нишон медиҳад, ки дар чунин шакл ва мазмун метавонад омили аслии нокомии худи идея гардад. Барои мисол, меъёрҳои пешбининамудаи лоиҳа аксаран характери ахлоқӣ - насиҳатӣ дошта, хоси як санади ҳуқуқӣ нестанд. Кӯшиши бори ҳуқуқӣ бахшидан ба меъёрҳои ахлоқӣ- насиҳатӣ танҳо печидагиҳо ва норавшаниҳоро дар марҳалаи амалисозии қонун ба бор меорад ва боиси суитафоҳумҳо ва  суистифода аз он мегардад.

4.         Аз тарафи дигар, ба дӯши шаҳрвандон гузоштани масъулиятҳои зиёди норавшан ва амалан иҷронашаванда худ иқдоми нигаронкунанда аст. Дар сурате ки бештар аз як миллион шаҳрванди кишвар дар ҳиҷрат ба сар мебаранд ва қисми зиёде аз волидайн имкони  таъмини амалӣ ва моддии масъулиятҳои фитрии худро надоранд, болои онҳо бор кардани масъулиятҳои иловагии норавшан ғайримантиқӣ мебошад. Мақомотро лозим аст, ки пеш аз ҳама масъулияти худро дар баробари шаҳрвандон барои пайдо намудани ҷои кор дар дохили кишвар, баланд бардоштани маошу нафақа ва  таъмини шароити зисти муносиб боло баранд, ки ба таври табиӣ боиси амалӣ гаштани масъулиятҳои фитрӣ ва қонунии падару модарон нисбат ба фарзандон хоҳад гашт.

5.         Боиси нигаронист, ки лоиҳа дар чандин мавридҳо ба меъёрҳои амалкунандаи Сарқонун (моддаи 26), санадҳои байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон (Пакти байналмилалӣ дар бораи ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва сиёсӣ, Конвенсияи ҳуқуқи кӯдак,…) ва дигар қонунҳои кишвар  мухолафат дорад ва ҳуқуқу озодиҳои шаҳрвандро маҳдуд месозад. Ҳамзамон баъзе меъёрҳои лоиҳа мухолафати ошкор ба арзишҳо ва талаботи дини мӯбини Ислом, аз ҷумла мазҳаби ҳанафӣ доранд, ки бояд бартараф гарданд. То синни 18 солагӣ дур нигаҳ доштани фарзанд аз масҷиду иттиҳодияҳои динӣ мухолифи фармудаҳои Паёмбари ислом ва Имоми Аъзам мебошад, ки амри фарзанд ба намоз ва масҷидро яке аз масъулиятҳои динии ҳар мусалмон медонанд. Дар рӯзҳои истироҳат ва соатҳои берун аз вақти таълим ба масҷид рафтан ва дар маросимҳои расмии динӣ иштирок кардан на танҳо ҷузъи ҳуқуқҳои фитрӣ ва конститутсионии ҳар шаҳрванд аст, балки ба тарбияи насли наврас дар чорчӯби ахлоқ ва фарҳанги милливу исломӣ кумак мерасонад. Масҷид ва иттиҳодияҳои расмии динӣ бояд кумакрасон ва шарики стратегии системаи маорифи кишвар дар самти тарбияи ватандӯстии наслҳои оянда шинохта шаванд, на рақиби идеологӣ. Масъалагузорӣ ба шакли «ё мактаб ё масҷид» маънии муқобили ҳам гузоштани ин ду сарчашмаи илму ахлоқ ва маънавиёт мебошад, ки ба нафъи ҳарду нест.  Бояд аз потенсиали қавии масҷид ва иттиҳодияҳои динӣ дар тарбияи дурусти фарзандон бо риояи комили талаботи низоми таълимии кишвар истифода бурд.

Бо дар назардошти аҳамияти ин масъала барои кишвар ва миллат Президенти ҶТ онро ба муҳокимаи оммаи васеъи мардум пешниҳод намуд, то фикру мулоҳизаҳо қабл аз ироаи расмӣ ба Парлумон ҷамъоварӣ ва вориди лоиҳа гарданд. ҲНИТ бо ҷонибдорӣ аз ин тарзи масъалагузорӣ ба умеди қабул гаштани пешниҳодҳои худ чанде аз онро ба мақомоти марбут тақдим менамояд.

Шӯрои сиёсии ҲНИТ

Пешниҳодҳои ҲНИТ оид ба лоиҳаи  Қонуни ҶТ «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд»

1.         Номи қонун дар таҳрири зерин навишта шавад: Қонуни ҶТ «Дар бораи масъулияти давлат, ҷомеъа ва падару модар дар тарбияи насли наврас».

2.         Дар матни лоиҳа тартиби ҷобаҷогузории моддаҳо, мафҳумҳо ва меъёрҳо тибқи номи лоиҳа дар шакли таҳриршуда оварда шаванд. Яъне дар аввал  ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои мақомоти давлатӣ, ҷомеъа ва баъдан падару модар нишон дода шаванд.

3.         Зербанди 3-и моддаи 6-и лоиҳа хориҷ карда шавад ё дар таҳрири нав пешниҳод гардад, зеро идораи мактаб танҳо салоҳияти масъулини соҳа ва мудирияти он мебошад, на падару модар. Аз тарафи дигар, ба талаботи зербанди 15, моддаи 7 -и лоиҳа мухолафат дорад.

4.         Аз моддаи 7-и лоиҳа зербанди 1 хориҷ шавад, зеро номгузорӣ ҳақи истисноии падару модар ва наздикони тифл мебошад ва ҷорӣ намудани ҳамагуна маҳдудият дар ин масъала хилофи усулҳои озодӣ ва ҳуқуқи башар мебошад.

5.         Зербанди 19-и моддаи 7 хориҷ шавад, зеро амалан телефони ҳамроҳ гардонидани ҳама шаҳрвандони то синни 18-ро дар ҳама ҳолатҳо манъ мегардонад, ки дар шароити имрӯза имконнопазир аст. Ё ин маҳдудиятро танҳо дар ҷараёни таҳсил метавон ҷорӣ намуд, ки мантиқӣ ва амалишаванда мебошад.

6.         Зербанди 24-и моддаи 7 дар таҳрири зерин навишта шавад:  «иштироки фарзандони ноболиғро дар фаъолияти иттиҳодияҳои динӣ ва чорабиниҳои дастаҷамъонаи динӣ дар ҷараёни таълим роҳ надиҳанд».

7.         Зербанди 26-и моддаи 7 хориҷ шавад, зеро умумӣ ва норавшан мебошад. Ё дар таҳрири нав ба таври зайл навишта шавад: «Ҷалби фарзандони ноболиғи худро дар чорабиниҳои оммавӣ бештар аз ду соат иҷозат надиҳанд».

8.         Зербанди 32-и моддаи 7 дар таҳрири нав оварда шавад ва маҳдудият танҳо ба фаъолияти соҳибкорӣ ва фуруш то синни 15-солагӣ ҷорӣ гардад. Зеро амали харид зарурати рӯзмараи хонаводаҳо мебошад ва ворид намудани маҳдудият мушкилоти зиёдеро пеш хоҳад овард.

9.         Аз моддаи 9 зербанди 3 хориҷ карда шавад, зеро  боиси тарбияи ноболиғон дар рӯҳияи хабарчинӣ ва тамаъҷӯӣ мегардад.

10.       Нишондодҳои боби 3 (моддаҳои 8, 9 ва 10-и лоиҳа) бо дар назардошти пешниҳоди тағйирот дар номи лоиҳа ва техникаи қонунгузорӣ ба қисмати аввали матн оварда шавад.

11.       Меъёрҳои пешбинишуда дар  моддаи 9-и лоиҳа бояд васеътар гардонида шаванд. Зеро танҳо масъулияти мақомоти давлатӣ, муассисаҳо ва дигар ташкилотҳои марбут ба таълиму тарбияро муайян менамоянд, ҳол он ки масъулияти дигар мақомоти давлатӣ дар ин самт аз доираи лоиҳа берун мондааст.

12.       Зербандҳои зерин ба моддаи 9-и лоиҳа ворид карда шаванд:

А) «Давлат бояд шароитеро ба вуҷуд биёрад, ки иҷрои талаботи ин ва дигар қонунҳои марбут ба тарбияи фарзандон ҳам барои масъулин ва ҳам падару модар аз лиҳози моддӣ имконпазир гардад. Аз ҷумла, ҳадди ақали маош ва нафақа аз нишондодҳои сабади минималии истеъмолӣ барои ҳар шаҳрванд набояд поин бошад.»

Б) «Мақомоти давлатӣ вазифадоранд барои пешгирии ҳиҷрати шаҳрвандон, ба хусус волидайни дорои фарзандони ноболиғ чораҳои мушаххас андешанд. Таъмин бо ҷои кор дар дохили кишвар ва додани афзалият ба шаҳрвандони дорои фарзандони ноболиғ яке аз авлавиятҳои сиёсатҳои иҷтимоии мақомоти давлатӣ дониста шавад.»

http://nahzat.tj/k/h/t/2002-bayoniyai-hnit-oid-ba-qonun.html

"Ошкор бигӯянд, ки то 18-солагӣ масҷидравӣ мамнӯъ аст"

Шӯрои сиёсии Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон дар ҷаласаи худ, ки рӯзи 17-уми январ дар шаҳри Душанбе баргузор шуд, пешнависи қонун дар бораи масъулияти падарон ва модаронро “дур аз воқеъияти ҷомеъаи мусалмонии кишвар” ва “мухолифи арзишҳои ҷомеъа” арзёбӣ кардааст.

Х. Сайфуллозода. Сурат аз сомонаи Озоди

Дар ин бора Ҳикматуллоҳ Сайфуллозода, таҳлилгари ин ҳизб, бо Шамсияи Қосим мусоҳибае ихтисосӣ анҷом додааст, ки фишурдаи онро дар инҷо мехонед.

Лутфан, шарҳ бидиҳед, ки шӯрои сиёсии ҳизби шумо кадоме аз бандҳои ин санадро қобили қабул намедонад ва онҳоро алайҳи арзишҳои ҷомеъа унвон мекунад? 

Дар мавзӯъи ин лоиҳа дар телевизиюни давлатӣ ба таври фармоишӣ касоне сӯҳбат мекунанд, ки мехоҳанд мушкилро аз болои худ дур кунанд, яъне муъаллимон ва кормандони маъориф. Онҳо тамоми мушкили таълиму тарбиятро ношӣ аз бетаваҷҷӯҳӣ ва бемасъулиятии волидайн талаққӣ мекунанд. Ба назари ҳизби мо, ин иддаъо ба воқеъият рост намеояд.

Воқеъият ин аст, ки мо натавонистаем дар як давлати миллӣ барои миллати соҳибтамаддун маъорифи аслӣ фароҳам кунем, ки ниёзҳоро бароварда созад ва маҳбубияти ҷавононро ба низоми маъориф ҷалб карда тавонад. Мушкил дар миллат нест, мушкил дар низоми маъориф аст.

Шӯрои сиёсии ҳизб ба ин эътиқод дорад, ки лоиҳаи ин қонун ҳам бо арзишҳои ҷомеъа созгор нест ва аз сӯйи дигар, Қонуни асосиро нақз мекунад. Мешавад ин нуктаро шарҳ бидиҳед?

Ин лоиҳа ҳуқуқи конститутсионии нафарро салб мекунад. Масалан, як падар ҳақ дорад фарзандашро тавре ки худаш зарурӣ медонад, тарбият кунад.

Интихоб бо ӯст, ки ба фарзанд таълими динӣ бидиҳад ё на, ҷамъӣ ва ё инфиродӣ. Аммо дар лоиҳа аз ин чизҳо тамоман сарфи назар шудааст. Бояд бигӯем, ки дар санадҳои байналмилалӣ бо сароҳат таъкид мешавад, ки ҳар кас ҳаққи таълими динӣ дорад.

Яъне ба гуфтаи Шумо, лоиҳаи ин қонун иҷозаи таълими диниро фароҳам намекунад? Ин ҳарф дар куҷои лоиҳа зикр шудааст?

Ҳамаи нукоте, ки мо бо он розӣ нестем, дар моддаи ҳафт омадааст. Нукоти зиёди ғайри қобили қабул дорад. Масалан, дар як маврид омадааст, ки падар бояд фарзандашро кунтрул кунад ва нагузорад, ки ӯ ба масҷид биравад.

Масҷид ин арзиши динии як мусулмон аст. Чӣ гуна як падари мусалмон хилофи раъйи Худованд ба фарзандаш бигӯяд, ки “ту масҷид нарав!”?

Аз тарафи дигар, як гуна ишора шудааст, ки фарзанд низ бояд дастури волидайни худро назорат кунад. Яъне, агар падараш ба ӯ мегӯяд ба масҷид бирав, вай бояд ба мақомоти зидахл иттилоъ бидиҳад.

Ин тарзи масъалагузорӣ хилофи воқеъияти ҷомеъа ва нигоҳи ақидатӣ аст! Ҳоло Қуръонро намегӯям, аммо Имоми Аъзам, ки ҷашни солрӯзи таваллудашро гирифтем, ҳушдор додааст, ки “Эй марди мусулмони тоҷик, фарзандатро аз 7-солагӣ намоз гузоштанро биомӯз!” Пас чи гуна падар бояд фарзандро аз ин кор манъ бикунад?

Дуруст аст, ки вай дар хона метавонад ба ӯ таълим бидиҳад, аммо асли таълими намоз ин намози дастаҷамъӣ аст, ки дар ҷамъи мардум фарзанд метавонад дар ин маврид комил бишавад.

Агар ин чизҳоро қонунгузорон ба инобат нагиранд, ин қонуне хоҳад шуд, ки шаҳрвандро ба қонуншиканӣ маҷбур мекунад. Яъне дидаву дониста, падарон ба фарзандонашон мегӯянд, ки "бигзор қонун нақз шавад, аммо ту бирав ба масҷид!"

Агар шӯрои сиёсии наҳзати исломӣ мехоҳад, ин бандҳоро тағйир бидиҳад, пешниҳоди онҳо чӣ аст? Оё пешниҳодҳои шумо мушаххас шудаанд?

Ҳанӯз не. Аммо тасмим шуд, ки мо дар тӯли як ҳафта ба таври изҳорот ва ё муроҷеъат санаде таҳия кунем ва шояд кунфронси матбуъотӣ низ барпо кунем.

Лоиҳаи мазкур ба баррасии умум пешниҳод шудааст, аммо чаро тарафдорони ҳизби шумо, ё чеҳраҳои мазҳабӣ ва ё афроде, ки мисли шумо ақида доранд, дар телевизиюни саросарӣ ибрози назар намекунанд?

Раиси Кумитаи родию ва телевизиюни давлатӣ дар нишасти хабарии охири худ аҳзобро ба ҳамкорӣ даъват кардааст ва мо аз ин даъват истиқбол мекунем.

Дар вокуниш ба ин даъват мо ба онҳо дархост ирсол хоҳем кард, ки ба мо фурсат бидиҳанд, то ки мо дар бораи лоиҳаи қонун дар бораи масъулияти волидайн ибрози назар кунем.

На танҳо дар ин маврид, агар Кумитаи родию ва телевизиюн дарвоқеъ дигар намехоҳад, ки дари телевизиюни давлатӣ ба рӯйи намояндагони аҳзоби мухолиф баста бошад, мо хеле хуш ҳастем. Агар ин кор сурат бигирад, мумкин аст баъзе аз уламои динӣ тавонанд дар мавзӯъҳои мухталиф дар телеизиюн баромадҳо (суханрониҳо) кунанд.

Аммо ду маврид аст, ки то ҳоло ин гуна афрод дар барномаи “Микрофуни озод”-и телевизиюни давлатӣ баромад намекунанд. Яке ин ки истифода аз ин гуна барномаҳо дигар мантиқ надоранд ва дувум ин аст, ки ин шахсиятҳо ҷоиз намедонанд, ки омада, ибрози назар кунанд ва дар сурате ки барои тараф қобили қабул набошад, сӯҳбати онҳо “бурида” шавад ва ё пахш нашавад.

Оё мавридҳое буданд, ки намояндагони шумо ва ё уламои дин дар телевизиюн сӯҳбат карда бошанд ва ин сӯҳбатҳо пахш нашуда бошад?

Аз таҷрибаи пеш мегӯям, ки чунин мавридҳо буд. Масалан, намояндагони мо дар бораи пешнависи қонуни танзими расму ойинҳо ва дигар қонунҳо сӯҳбат карда буданд, вале фақат сӯҳбати як намояндаи моро пахш карда буданд ва дигар мо ҳеҷ чиз надидем.

Аз бархе чеҳраҳои маъруфи динӣ ман шунидам, ки гуфтанд бефоида аст рафтан ба “Микрофуни озод”.

Оё қаблан дархосте ба Кумитаи родию ва телевизиюни Тоҷикистон дар бораи ҳамкорӣ ироа кардаед? 

Не, накарда будем. Ин бори нахуст аст, ки мехоҳем дархост кунем. Зеро пахш накардани сӯҳбатҳои намояндагони ҳизби мо дар телевизиюни давлатӣ собиқаи тӯлонӣ дорад.

Масалан, дар давраи зиндагии устод Нурӣ, ман худам шоҳид будам, ки се маротиба омада, сӯҳбатро сабт карданд, вале пахш нашуд. Ахиран, ду маротиба бо Кабирӣ сӯҳбат карда буданд ва ҳеҷ кадомаш пахш нашуд. Дар телевизиюни “Сафина“ ҳам ҳамин тавр.

Аммо ҳоло ки раҳбарии кумита худ аҳзобро ба ҳамкорӣ даъват кард, мо аз ин фурсат истифода мекунем ва барояшон пешниҳод мекунем.

Баргардем ба эътироз ва норизоятии шумо нисбат ба лоиҳаи қонун дар бораи масъулияти волидайн. Шумо воқеъан бовар доред, ки иддаъоҳои шумо дар ин замина ба эътибор гирифта хоҳанд шуд? Бо дарназардошти таҷрубаи ҳамкорие, ки бо давлат то ҳоло доштед? 

Албатта, мо чандон бо давлат ҳамкорӣ надоштем. Ягона ҳамкории мо бо давлат ин буд, ки мо тавонистем суботро ба ҷомеъа баргардонем. Вале баъд аз ин дигар кадом ҳамкорие набуд.

Хеле мехостем, ки давлат на фақат бо мо, балки бо ҳамаи аҳзоб ҳамкорӣ дошта бошад. Аммо аз таҷрибае, ки доштем, ман баъид медонам, ки пешниҳодҳои мо мавриди қабули ҷониби дигар бошанд. Чунки дар ҳукумат доираи хоссе ҳаст, ки нисбат ба дин ва арзишҳои динӣ бадбин ҳастанд.

Метавонам бигӯям, ки аз таҷрубаи кишварҳое ба монанди Тунис, режими Отатурк ва дигар кишварҳои тоталитарӣ ва ё ба ном дунявӣ истифода карданианд, ки ин ҳеҷ гоҳ ба манфиъат нахоҳад буд.

Вақте қонун ё лоиҳа бо номи президент, на раиси ҳукумат, таҳия мешавад, ин дигар бозгӯи он аст, ки ҳеҷ чиз дар инҷо қобили тағйир нест, ба ҷуз аз таҳрирҳои ҷузъӣ.

Оё вақте намояндаи шумо дар порлумон лоиҳаи ҷудогонаи қонун дар бораи озодии эътиқод ва иттиҳодияҳои диниро пешниҳод кард, давлат аз нукоти он лоиҳа истифода накарда буд? 

Аз ин лоиҳа ҳеҷ чизе қабул нашуд, ҳатто ягон бандеро аз он нагирифтанд, ки дар лоиҳаи худ ворид кунанд. Аммо кадом ишораеро аз онҷо бардоштаанд ва гуфтанд, ки мо аз лоиҳаи ҳизби наҳзати исломӣ ҳам истифода кардем.

Яъне, мо ба истилоҳ, зери “двойной удар” (зарба аз ду тараф) мондем. Гӯё мо дар қабули ин гуна қонун гунаҳкор ҳастем. Дар ҳоле ки ҳеҷ гоҳ ин бандҳоро мо дар лоиҳаи худ надоштем. Лоиҳаи мо фақат дар бораи озодиҳо мегуфт. Дар ҳоле ки қонуни қабулшуда аз маҳдудиятҳо масъалагузорӣ мекунад.

Давлат мегӯяд, ки ҳадафи қабули қонун дар бораи масъулияти падарон ва модарон боло бурдани сатҳи таълим ва тарбияти фарзандон аст. Шумо ин ҳадафро қабул доред?

Масъала ду паҳлӯ дорад. Ин ки давлат мехоҳад низоми таълим дуруст бошад, ман инкор намекунам, аммо меконисми дуруст кардани низоми таълимро мо қобили қабул намедонем.

Зоҳири масъалагузории ин гуна қонунҳо як чиз аст, аммо асли масъала дигар аст. Зоҳири масъала боло бурдани таълиму тарбият аст. Аммо бояд ошкор бигӯянд, ки навраси мусалмон то 18-солагӣ ҳаққи намоз хондан надорад. Ошкор бигӯянд, чаро манёвр мекунанд?

Аммо омӯзгорони мактаб ва устодони донишгоҳҳо дарвоқеъ шикоят мекунанд, ки ҷавонон дарсҳоро 

тарк мекунанд ва ба масҷид барои намозгузорӣ мераванд, ки ин кор аз таҳсили онҳо монеъ мешавад?

Ин дурӯғи маҳз аст. Бубинед, ҳарф дар бораи як намоз аст, ки баҳс бештар сари он аст. Он ҳам дар ҳафта як маротиба – рӯзи ҷумъа. Барои гузоштани намози ҷумъа мешавад, ки соъати 12:45 ба масҷид ҳозир шаванд.

Онҳо мегӯянд дарсро партофта мераванд, аммо нарафтан ҳамагӣ ба як дарс оё тамоми низоми таълимро аз байн мебарад? Агар мо дар мактаб тамоми ниёзҳои навҷавононро фароҳам кунем, ӯ ба ҳеҷ куҷо намеравад. Вай руҷӯъ мекунад ба ҳамон ҷойе, ки барои худ чизе дарёфт мекунад.

Агар як навҷавон ба масҷид меравад, яъне ниёзе вуҷуд дорад дар ӯ, ки ӯ меравад. Агар вай кӯча меравад, ниёзе вуҷуд дорад, ки ӯ ба кӯча меравад. Агар мактаб ё донишгоҳ ниёзҳои ӯро бароварда кунад ва ҳар он чизе ки ӯ ба он ниёз дорад, дар инҷо пайдо кунад, ӯ ба ҷойе дигар намеравад.

Маҳдудият дар ин замина роҳи ҳал нест. Ҳар чи мамнӯъ аст, бештар мавриди таваҷҷӯҳ қарор мегирад. Аммо ба назарам, пешниҳодҳо ва мулоҳизаҳои мо дар ин замина ба инобат гирифта намешаванд, чун ангезаи таъассуб вуҷуд дорад.

Аслан бигирем, мо дар қонунҳои дигар - ҳам қонуни маъориф ва ҳам оила ва дигару дигар, ки қабул шудаанд, моддаҳо ва бандҳое, ки барои беҳбуди таълим ва тарбияти фарзандон пешбинӣ шудаанд, дорем. Агар мехоҳем сатҳи таълиму тарбият боло равад, бояд танҳо ҳамон қонунҳо мавриди иҷро қарор бигиранд.

На ҳамаи ин бандҳо. Дар қонунҳои дигар, масалан, банде, ки дар он волидайн рафтани кӯдакон ба масҷидро мамнӯъ кунанд, вуҷуд надорад. Ин муқаррарот нав аст.

Бале, дақиқан. Инҷо акнун қазия ошкор мешавад. Пас мефаҳмем, ки қонун барои чӣ таҳия шудааст. Ҳамаи қонунҳое, ки ахиран таҳия шудаанд, дар контексте таҳия мешаванд, ки гӯё давлат муносибати худро ба дин мушаххас мекунад. Аммо ин корҳоро мушаххас кардан лозим нест. Маънои он ошкор аст – маҳдуд кардан ё динситезӣ ё дингурезӣ аст.

Дуруст аст, ки мо мегӯем ташкилотҳои динӣ аз давлат ҷудо ҳастанд, аммо худи ислом дар чорчӯбаи ташкилот нест, ислом тамоми умури зиндагии як мусулмон аст.

Аммо дар ҳоле ки худи раиси ҷумҳури кишвар аз минбарҳо ба мусулмон будани худ таъкид мекунад ва “алҳамдулиллоҳ” мегӯяд, чи гуна метавонем гӯем, ки давлат аз рӯйи кунсепсиюни динситезӣ ё дингурезӣ фаъолият мекунад? Раиси ҷумҳур бо кобинааш ҳатто ба Ҳаҷ низ рафтааст. 

Мо намегӯем, ки ҳар касе дар давлат аст ва ё ҳатто кумунистҳо берун аз ислом ҳастанд. Раиси ҷумҳур ҳам босароҳат аз минбарҳо “Алҳамдулиллоҳ, ман мусулмон ҳастам” мегӯяд. Инро ҳеҷ кас инкор намекунад, баръакс эҳтироми ӯ баланд мешавад.

Ҳатто агар мегӯянд президент суханронияшро бо “бисмиллоҳ” оғоз кард, худи ӯст, ки нуфуз касб мекунад, на каси дигар. Вале агар дар ҷойе хос, ки дар онҷо ангезаи мусулмонӣ бештар аст, онҷо бигӯем, аммо ҷойе ки зарурат надорад, намегӯем, ин чизи дигар аст.

Мусулмон дар ҳамаи маворид оғози кораш бояд аз “бисмиллоҳ” бошад, на ин ки аз “бисмиллоҳ” манфиъат биҷӯяд.

Ба мо ҳам Саид Абдуллоҳи Нурӣ мегуфтанд, ки нашавад, ки намояндаи мо дар порлумон равад “галстук” бандад, чун онҷо зарурат ҳаст ва ба ҷойе дигар раваду тағйири либос кунад. Яъне мо бояд зиндагии шаффоф дошта бошем, яъне инсон бояд як чеҳра дошта бошад.

Дар ҳар сурат, тасмимҳое, ки давлат, бахусус дар зарфи як соли ахир дар умури дин иттихоз кард, пас аз фаъолтар шудани гурӯҳҳои мазҳабии ифротӣ дар кишвар будааст.

Оё гумон намекунед, ки ҳоло мусулмонони одӣ дар Тоҷикистон бояд бештар ҳамон гурӯҳҳои ифротии исломиро гунаҳкор ҳисобанд, ки барои онҳо “хидмати хирсона” анҷом додаанд? 

Бале, мо рад намекунем, ки ин гуна гурӯҳҳое, ки Шумо гуфтед, на танҳо “хидмати хирсона”, инҳо танҳо бар зарари ислом кор кардаанд. Дар ин маврид ҷойи баҳс нест.

Аммо ман ба ин назар ҳастам, ки терурисм як сиёсати ҷаҳонӣ аст. Он на чизест, ки Эмомалӣ Раҳмон ва ё Ислом Каримов битавонанд аз байн бибаранд. Ҳатто агар ҳардуи инҳо нерӯҳояшонро муттаҳид кунанд ҳам, онро аз байн бурда наметавонанд.

Ин як сиёсати жиюпулитик аст, ки бозигарони аршад дар ҷойи лозим аз он истифода мекунанд, лозим бошад, аз байн мебаранд, лозим бошад, дубора эҳё мекунанд.

Манзуратон кишварҳои абарқудрат аст?

Қудратҳои ҷаҳонӣ гуфта наметавонам, аммо доираҳои хоссе ҳастанд. Ин гуна доираҳо метавонанд дар кишварҳои ғайриқудратманд ҳам бошанд. Ҳадафи онҳо корест, ки исломро дар сатҳи байналмилалӣ бо чеҳрае хушунатбор, ифротӣ ва ҷангҷӯ нишон бидиҳанд.

Аммо албатта, ин ба он маънӣ нест, ки давлат набояд ҳеҷ коре алайҳи инҳо анҷом бидиҳад. Мо ҳеҷ гоҳ намегӯем, ки давлат алайҳи терурисм мубориза накунад ва худамон ҳам ҳамеша терурисмро маҳкум кардаем.

Дар ягон ҷойи ислом гуфта нашудааст, ки бо ҳамин тарз бояд мубориза кард. Агар ҷояш омад, ҷиҳод мешавад ва ин дар ҳамон ҳолате мешавад, ки тамоми арзишҳои исломӣ, манфиъатҳои ҷомеъаи мусулмонӣ дар хатар ҳастанд. Дар ин ҳолат ногузир зарурати ҷиҳод пеш меояд.

Вале ҷиҳод аз ҷониби як шахсияти воқеъии мусулмон, шахсе, ки мақоми шоистае дар ҷомеъа дорад эълом мешавад, на аз сӯйи ҳар касе, ки худро хостааст дифоъгари ислом хонад. Дар ин сурат он наметавонад ҷиҳод бошад.

Барои ҳамин, мо ҷонибдори он ҳастем, ки давлат бо ин гуна гурӯҳҳо мубориза кунад, аммо бояд дониста бошем, ки дар бозии дигарон шомил нашавем.

http://www.bbc.co.uk/tajik/news/2011/01/110119_sq_saifulazade_interview.shtml

Масъулияти мусалмони муосир дар раванди ҷаҳонишавӣ (4)

Машрӯҳи суханони Муҳйиддин Кабирӣ дар дидор бо ҷавонон

Қисмати чаҳорум (саволу ҷавоб)

Ҳамеша бар алайҳи Ҳизби Наҳзат фишори иттилоотӣ ҳаст

Савол: Ба номи Худованди Бахшандаи Меҳрубон, банда пешниҳоде дорам ва он ин аст, ки мо ба унвони ҷавонони узви ҲНИТ муваззаф ба рафтор ва барномаи хоссе бояд бошем, ки бо рафтор ва барномаҳои дурусте, ки нишондиҳанди аҳдофи ҳизб ҳам бошад, коре кунем нигоҳи ҷомеа нисбат ба мо мусбат бошад ва бо рафтори дуруст ва барномаи рӯшангар нигоҳҳои ғайри мусбатро нисбат ба худ ва роҳу равишамон ба нигоҳи мусбат табдил намоем.

М. Кабирӣ: Саломат бошед! Агар мо дар пайи ин бошем, ки ба мардум бифаҳмонем мо кӣ ҳастем ва чӣ мехоҳем, инро пеши худамон муайян кунем, ки мо чӣ мехоҳем ва баъд биравем суроғи мардум ва ба мардум бифаҳмонем, ки мо чӣ мехоҳем. Таҷрибаи интихобот ба мо нишон дод, ки дар байни мардум будан чӣ қадар муҳим аст; замоне ки намояндагони ҳизб, бахусус ҷавонон вориди манзилҳову хонаҳои мардум мешуданд ва бо онҳо сӯҳбат мекарданд, назари мардум нисбат ба ҳизби мо комилан дигар шуд; мардум ҳадди ақал фаҳмиданд, ки мо хатарнок нестем ва ҳадафамон чист? Муносибат нисбат ба мо дигар шуд.

Шумо набояд аз ин ки мардум нисбат ба ҳизби мо тасаввури ғалат доранд, ноумед бошед, зеро мардум чи аз дохил ва чи аз хориҷ дар таҳти фишори иттилоотӣ қарор гирифтаанд. Вақте гумонбареро дастгир мекунанд, агар камтарин рабте ба Ҳизби Наҳзати Исломӣ дошта бошад, дар телевизион ва радио эълон мекунанд, ки фалон узв ва ё намояндаи Ҳизби Наҳзат дастгир шуд. Аз 40 000 узви мо ҳатман як ду нафар муттаҳам ба кори хилофи қонун пайдо мешавад. Худо раҳмат кунад Ҳомиддин Шарипов вазири собиқи корҳои дохилаи кишварро, эшон дар яке аз мусоҳибаҳояш гуфт, ки се нафарро, ки узви ҲНИТ будаанд, ба унвони гумонбар дастгир кардаанд; баъд ман ба эшон занг зада гуфтам, ки шумо дар мусоҳибаатон гуфтед, ки ҳамин моҳ чанд сад ҷиноят ошкор шуд, он ҷинояткорони дигар аз кадом ҳизб буданд? Гуфт, ки ман напурсидаам. Гуфтам, пас чаро он чанд сад нафар ҷинояткори дигарро напурсидед, ки узви кадом ҳизбанд, шояд медонистед, ки узви ҲНИТ нестанд.

Ҳамчунин дар ин мусоҳибааш гуфт, ки 20 нафар милитсионерро ҳам ба хотири ҷинояташон дастгир кардаанд. Гуфтам, дар вазорат чанд нафар корманд дорӣ? Гуфт, ки 36000 штати корӣ дорем. Он замон аъзои ҳизби мо ҳам 30 ё 35 ҳазор нафар буданд, гуфтам, ки бубинед шумораи аъзои ҳизби мо ба теъдоди кормандони шумо баробар аст. Мо дар як сол се гумонбар додем, шумо дар як моҳ 20 ҷинояткор додаед.

Ҳамеша бар алайҳи Ҳизби Наҳзат фишори иттилоотӣ ҳаст, агар як нафарро, ки маълум нест барои кадом ҳодисае дастгир шудааст, ҳатман бояд билети ҳизбии ӯро дар телевизион нишон бидиҳанд, ки бубинед узви ҳизби Наҳзат буд, аммо чанд вакили ҳизбҳои дигар бо ҷиноят дастгир шуданд ва чанд нафари дигараш дар гурез аст, аммо касе намегӯяд, ки ин аъзои кадом ҳизб аст? Пас чӣ гуна аз шаҳрвандони оддӣ, аз ин мардуми бечора гиламанд бошем, ки моро дуруст намефаҳманд.

Вазифаи мо

Вазифаи мо ин аст, ки ба хонаву манзилҳо равем, бо мардум аз наздик сӯҳбат намоем, танҳо бо ҳамин роҳ аст, ки мо метавонем ба мардум бифаҳмонем, ки мо кӣ ҳастем ва чӣ мехоҳем? Вале пеш аз он бояд барои худамон маълум кунем, ки мо кӣ ҳастем ва чӣ мехоҳем?

Сабурӣ дар айни ҷасорат гарчи душвор, аммо матлуб аст

Савол: Устод, саволи ман ин аст, ки шумо ҳамчун як шахсият, ҳамеша бар мо ҷавонон супориш мекунед, ки боҷасорат бошем ва дар баробари он, таҳаммулу сабрро ҳам дошта бошем, ин хуб аст, аммо шумо эҳтимоли инро намедиҳед, ки аз тарафе супориш ба ҷасорат ва дар айни ҳол ба сабру таҳаммул ва ба иловаи он рӯшан нанамудани мавқеъ ва мавзеи худ аз тарафи шахсиятҳо, дар ҷойҳое бар зарари мо тамом шавад, ки натиҷаи нохушоянди онро дар оянда мушоҳида намоем? Махсусан шояд дар ҷойҳое супориш ба таҳаммул бар зарар бошад?

М. Кабирӣ: Бале, шумо ба як нуктаи бисёр дарднок ангушт гузоштед, ки дарди онро мо ҳис мекунем, яъне ҳамзамон бо таҳаммул босабр будан ва ҷасорату ғайратро доштан, воқеан кори душворе аст. Вале бояд як нуктаро каме ошкортар бигӯем, имрӯз оё эҳсос намекунед, ки тундгароӣ дар маҷмӯъ дар ҳоли рушд кардан аст, чӣ тундгароии мазҳабӣ ва чӣ дунявӣ? Андешаҳои тунд дигар танҳо дар доираҳои мазабӣ нест, балки дорад ҷомаи мазҳабӣ мепӯшад, имрӯз як ҷавонеро мебинед, ки роҳеро барои баёни эътирози худ пайдо намекунад, магар ин ки онро бо шиори мазҳабӣ обу ранг медиҳад.

Вақте мо ин ҳама даъват ба сабру таҳаммул мекунем ва боз ҳам тундгароӣ зиёд шуда истодааст, тасаввур кунед, ки касе ба болои ин биёяд ва бигӯяд, ки имрӯз дигар сабру таҳаммул кофӣ аст, бояд даст ба як эътирози шадидтар бизанем, маслан даст ба як гирдиҳамоӣ дар чорчӯби қонун бизанем, тасаввур кунед, чӣ мешавад!

Назари шахсиямон мутаассифона қурбонии дигар фаъолиятҳоямон шудааст

Савол: Албатта зарур нест, ки мо даст ба роҳпаймоӣ ва гирдиҳамоӣ бизанем, аммо ба назри ман зарур аст, ки ҳадди ақал як шаҳрванд ба унвони як шаҳрванд, на ба унвони вакили порлумон, бояд мавқеъ ва мавзеи худро баён кунад, назари шумо дар ин бора чӣ аст?

М. Кабирӣ: Ростӣ, баъзан одам мехоҳад мавзеи худро ҳамчун як шаҳрванди оддӣ дар бораи ин ё он масъала баён кунад; вале агар ин шахс як сиёсатмадор бошад (ҳамон тавре ки шумо худатон гуфтед, ки гуфтаҳои мо бар ҷомеа бетаъсир нест) ин шахсият ҳатто берун аз ин мақом, ба баёни мавзеи шахсии худ ҳам бипардозад ва назари шахсии худро ҳам бигӯяд, ин масъала тобиши сиёсӣ пайдо мекунад ва бар ҷомеа таъсири мусбат ё манфии худро мегузорад, бинобар ин ҳаёти шахсӣ ва назари шахсиамон мутаассифона қурбонии дигар фаъолиятҳоямон шудааст.

Бинобар ин, як сиёсатмадор дигар ҳаёти шахсии худро аз даст медиҳад, дигар наметавонад ҳар суханеро бигӯяд, ҳар назареро баён кунад, вақте ман ба унвони раиси ҳизб, ҳарферо ба забон меорам, аввал фикр мекунам, ки ин сухани ман чӣ аксуламале дар ҷомеа метавонад дошта бошад ва чӣ таъсире бар зиндагии шахсии аъзои ҳизб мегузорад? Он донишҷӯ ё он кишоварзе, ки аъзои ин ҳизб аст ва дар деҳа ба кори худ машғул аст, оё ба хотири суханони ман, ба мушкилоте дучор намешавад? Албатта мумкин аст ман худам аз баъзе хатарот ба хотири раиси ҳизб буданам дар амон бошам, аммо аъзои ҳизб дар он сурат ба чӣ мушкилоте дучор хоҳанд шуд?

Ин масоил аст, ки дар рафтору гуфтори мо ҳамеша эҳтиётро зарурӣ кардааст. Ба хотири ин масоил аст, ки мо ҳамеша дар рафтор ва мавзеъгириамон бо сабру таҳаммул пеш меравем. Вале агар боз хам ҷомеа интизории бештареро аз мо дорад, узри моро қабул кунад.

Парвариши чеҳраҳои миллӣ

Савол: Имрӯз маълум аст, ки ҳамаи ҳизбҳои Тоҷикистон танҳо дар сояи раҳбарияташ амал мекунад, чӣ ҲХДТ, ки як лидер дорад, Э. Раҳмон ва чӣ ҲНИТ, ки як лидер дорад, М. Кабирӣ ва ҳизбҳои дигари мо ҳам ҳамин ҳолатро доранд, манзури ман ин аст, ки барои чӣ аҳзоб ҷавононро бедортар намекунанд, аз байни ҷавононе, ки узви ҳизби худашон аст, лидерҳо тарбият намекунанд? Бубинед, дар давлатҳои пешрафтаи ҷаҳон, сухани раиси ҳизб чандон асар надорад, вале суханони лидер ва ё лидерҳои он асар дорад. Масалан, дар ҳизбҳои Америкаву Англия ҳар як ҳизб барои худаш 100 лидер дорад, чаро дар ҳизбҳои Тоҷикистон системаи чандлидерӣ вуҷуд надорад? Чун ба назар мерасад, барои як ҳизб ақаллан 10 лидер вуҷуд дошта бошад; оё дар ҳамин росто, дар масъалаи тарбияти лидерҳо аз байни ҷавонон шумо барномае доред?

М. Кабирӣ: Саломат бошед; бисёр ҳам пешниҳоди арзишманд буд. Ман қисман қабул дорам, ин шояд ҳамон вижагии шарқии мост, вале мо бояд кореро ба роҳ монем, ки фаъолони ҳизб аз сояи раҳбарият берун шаванд. Ман дар як суханроние, ки хосси хоҳарон буд, гуфта будам, ки бояд зан аз сояи мард берун шавад, ин ҷо ҳам мегӯям, ки бояд фаъолони ҳизб аз сояи раҳбарияташон берун шаванд.

Шумо фикр мекунед, ки мо ҳамин сӯҳбатҳое, ки дар мавзӯи ҷаҳонишавии фарҳанг ва ҷавони мусулмони муосир дорем, ба хотири чист? Ба хотири он аст, ки ҳар як ҷавон дигар наояд ва мунтазир бошад, ки Кабирӣ чӣ мегӯяд, балки бояд ба баёни андешаи шахсии хадаш бипардозад, бояд андешаи шахсии худашро дошта бошад. Чаро ман дар ибтидои сӯҳбатҳоям гуфтам, ки дигар бояд аз ин суханҳои пардозшуда ва лутфу марҳаматҳо даст бикашем. Биёед ҳамчун як ҷавон ва ба унвони як кадри оянда масъаларо матраҳ кунед ва дигар аз мақоми устодиву шогирдӣ даст бардорем ва нигоҳатон ба ман ба унвони як масъул бошад, фикру назарҳоятонро баён кунед, бидонед, ки ман имрӯз дар масъулияти раҳбарии ин ҳизб ҳастам ва фардо ҷойҳоямон бояд иваз шавад. Ман дар ҷои шумо менишинам ва як ҷавон тасаввур кунад, ки баъд аз даҳ сол дар ҷои ман менишинад. Ин ҷавонҳоро мо бояд ба ин тараф равона кунем, мо барои оянда барномаҳое дорем.

Яке аз барномаҳои ҳизби мо, ин расидан ба чанд чеҳраи миллӣ аст; яке аз ин чеҳраҳои миллӣ метавонад оқои Қиёмиддин бошад. ҲНИТ бояд сад чеҳраи миллӣ дошта бошад, чеҳраи миллӣ яъне чӣ? Чеҳраи миллӣ ба ин маъност, ки вақте яке аз ин чеҳраҳои миллӣ агар ба касе бигӯяд, ки фалонӣ шумо аъзои ҳизби мо бошед, дигар барои он шахси мухотаб шакке боқӣ намонад, ки шумо ва ҳизб ҳарфе барои гуфтан доред, ин чеҳраҳои миллӣ бояд дар мавзӯи сиёсат, иқтисодиёт, масоили динӣ, фарҳанг, ҷомеашиносӣ ва ғайра сухане барои гуфтан дошта бошанд.

Албатта барои расидан ба ин ҳадаф ва амалӣ шудани он, солҳо лозим аст. Масалан то соли 2015 шояд битавонем ин барномаро амалӣ намоем...

Таҳаввулоте, ки дар ҲНИТ сурат гирифтааст

Савол: Агар ин баён дуруст бошад, ҲХДТ ба он менозад, ки ҳукуматро дар даст дорад, ҲСДТ ба он менозад, ки бигӯяд бештари аъзоёни мо зиёӣ ва интеллегенсия ҳастанд, ва шумо шояд суханатон ин бошад, ки бигӯед, аъзоёни ҳизби мо ба арзишҳои динӣ таваҷҷӯҳ доранд. Вале ин барои ман қобили қабул нест, зеро агар ман аъзои ҳизби шумо мебудам, пеш аз он ки узви ҳизби шумо бошам, ба унвони як мусалмон барои ман арзишҳои динӣ мақому ҷойгоҳ дорад, дин зиндагии мост. Бинобар ин, қатъи назар аз он ки дин барномаи зиндагии мост, оё арзиш ва ҳадафи ҳизби шумо, ба ҷуз расидан ба сари қудрат, чист?

М. Кабирӣ: Саломат бошед, бисёр ин саволатон ҳам муҳим аст, вале ман фикр намекунам, ки ҲХДТ имрӯз ҳукуматро дорад, балки ҳукумат ҲХДТ−ро дорад, чун дар кишвари мо ҳанӯз мафҳуми ҳизби ҳоким ҷой наафтодааст. Вале дар маҷмӯъ дуруст мегӯед, аммо як равандро набояд фаромӯш кунем, банда аз соли 190−1991 дар ин ҳизб ва ин иттиҳод ҳастам ва дар анҷумани ин ҳизб, дар Астрахан низ ширкат доштам, ки он вақт донишҷӯ будам. Раҳматӣ Устод Нурӣ ба мо чанд тан донишҷӯе, ки узви ҳизб будем, таваҷҷӯҳи хос доштанд, зеро аксарияти узви раёсати ҳизб он замон, ҳарчанд инсонҳои донишманду огоҳе буданд, аммо дар чорчӯбу қолаби он замон ҳамчун посбон муаррифӣ мешуданд; ҷои кори расмиашон лифтёр ё ки посбони ягон корхона буд.

Масалан устод Муҳаммадшариф Ҳимматзода, ки воқеан аллома буданд, ҷои кори расмиашон водхози ноҳияи Ваҳдат буд... Замонҳое буд, ки ҳизб як нафар хатмкардаи донишгоҳ дошта ва он ҳам донишҷӯе будааст, ки шабона дарс мехондааст. Ва ҳоло аз 49 нафар аъзои раёсати ҲНИТ ҳадди ақал ду ё се нафарашон донишгоҳ хатм накардаанд, ки онҳо ҳам шахсиятҳои боилму маърифате ҳастанд, ки фурсати донишгоҳ рафтанро ба далоиле надоштаанд; бақия ҳама хатмкардагони донишгоҳ ва номзадҳои илм ва соҳибони унвонҳои илмӣ ҳастанд.

Ин таҳаввулотест, ки дар ҲНИТ сурат гирифтааст ва ин ҷавононе, ки мо бо онҳо сӯҳбат карда истодаем ва даҳҳову садҳо ҷавони дигар, ки узви ин ҳизб ҳастанд ва дар донишгоҳҳо таҳсил доранд, онҳо такягоҳи мо ҳастанд. Дигар касе наметавонад бигӯяд, ки як ҳизб аз ҳуқуқшиносон ташкил ёфтаасту аъзоёни Ҳизби Наҳзат аксарияташ аз мардуми рустоиву кишоварз ва тоҷиру бозонишин ташкил гаштааст. Баъди чанд сол хоҳед дид, ки на фақат аъзои раёсат, балки узви қатории ҳизб ҳам аз донишмандону шахсиятҳои донишгоҳӣ ва соҳибони рутбаҳои илмӣ ташкил хоҳад шуд.

Арзишҳои ҲНИТ

Аммо дар мавриди ин ки арзишҳои ҳизби мо кадоманд, мо бори аввал дар таърихи ҳизб, арзишҳо ва рисолати онро муайн кардем, ки агар дар қолаби як ҷумла онро баён кунем, ин аст, ки худшиносӣ ва худошиносӣ яке аз арзишҳои мост, мардумсолорӣ ва каромати инсон аз меҳваритарин арзишҳои ҲНИТ аст; инсон бояд соҳиби каромат бошад ва меҳвари тамоми сиёсатҳо қарор бигирад. Ман узр мехоҳем, вале баъзеҳо давлатмеҳваранд, ба ин маъно, ки назарашон ин аст, ки бояд ҳама чиз қурбонии як дастгоҳе мисли давлат бошад, агар лозим бошад, ҳаёти инсон ва каромати инсон ҳам бояд дар ин роҳ қурбон шавад. Вале нигоҳи ман, (милоки шахсии ман) ин аст, ман инсонмеҳвар ҳастам. Назари шахсии ман ин аст, ки давлат ҳамчун натиҷаи андешаи башарият бояд дар хидмати инсон бошад, на инсон дар хидмати давлат. Давлатро инсон ихтироъ кардааст, ба хотири ин ки кори худашро сабук кунад, ҳаёти худашро беҳтар кунад.

Дунявияти отатуркиро қабул надорем

Аммо дар мавриди каромати инсонӣ; мо каромати инсониро дар ҳизб ҳамчун арзиш медонем, албатта атрофи ин мавзӯъ метавон хеле сӯҳбат кард, вале нуктаи меҳварӣ ин аст, ки ҲНИТ давлати ояндаи моро дар чорчӯби қонуни имрӯза дидан мехоҳад.

Он принсипҳое, ки ҳаст, мисли давлати дунявӣ, демократии ҳуқуқбунёд, иҷтимоӣ ва ягона, инҳо барои мо арзиш аст, арзиши конститутсионӣ. Вале мо дар масъалаҳои ҷузъӣ баҳс дорем, масалан дар бардошти ғалат аз мафҳуми дунявият, зеро дунявияти Отатурке, ки мутааллиқ ба асри бист буд, мо онро қабул надорем. Имрӯз бародарони дунявии мо, дунявиятро аз нигоҳи Камол Отатурк мешиносанд, на аз нигоҳи мактабҳои секуляристии урупоӣ ва ғарбӣ, дар сурате ки ин шинохт аз назари мо қобили қабул нест. Албатта ман ба асли дунявият баҳсе надорам, ки баҳси онро мегузорем барои мавриди дигар.

Сиёсат ва дин

Савол: Шумо китобе доред бо номи “Сиёсат ва дин”, мехоҳам донам, ки барои чӣ ин китобро ин гуна номгузорӣ кардед?

М. Кабирӣ: Саломат бошед! Ин китоб, маҷмӯаи мақолот ва мусоҳибаҳои мо аст, ки ба шакли китоб даромадааст. Чун бештари мавзӯи мусоҳибаҳо ва мақолот дар он китоб бар меҳвари дин ва сиёсат аст, ин гуна номгузорӣ кардаам.

Назари ман ин аст, ки сиёсат ва дин ҳаргиз аз ҳам ҷудо набуданд, бахусус дини ислом наметавонад аз сиёсат ҷудо бошад, чун сиёсат ҷузъи ислом аст. Ҳамон тавре ки фарҳанг ҷузъе аз ислом аст, иқтисодиёт ва ҳуқуқ ҷузъе аз ислом аст, ҳеҷ кас наметавонад исломро бефарҳанг ва иқтисодиёт тасаввур кунад, ҳамчунон ки мо наметавонем исломро бесиёсат тасаввур кунем.

Ҳадафи мо ин нест, ки исломро сиёсӣ кунем, балки ҳадафи мо ин аст, ки сиёсатро исломӣ кунем ва ислом ҳамон тавре ки буд боқӣ мемонад. Касоне, ки мегӯянд, ман бо сиёсат коре надорам, фарқе ҳам надорад, ки вай мазҳабӣ аст ё нест, вай иқтисодчӣ аст ё варзишкор, ҳар касе, ки бигӯяд ман бо сиёсат коре надорам, дониста бошад, ки сиёсат бо ӯ кор дорад. Агар хоҳед, ки сиёсат бо шумо кор надошта бошад, шумо бо сиёсат кордор шавед, сиёсатро дар ихтиёри худ гиред, вагарна сиёсат шуморо дар ихтиёри худ хоҳад гирифт. Рӯзе аз гиребонатон мегирад, ки дигар шумо намедонед, чӣ кор кунед.

Чӣ кор кунем, ки аз мо натарсанд?

Савол: Чандест, ки як суол маро азоб медиҳад, мехоҳам бидонам, ки чаро ба хотири ин ки ҳизбӣ ҳастем, аз мо метарсанд ва чаро аз мо тарс доранд, (ин саволро дар нишасти қаблӣ ҳам дода вале ҷавобашро нагирифта будам)?

М. Кабирӣ: Саломат бошед! Савол дода будед, ки чаро аз мо метарсанд ва ман ҷавоби саволи шуморо ин гуна додам, ки чаро аз мо натарсанд? Гурӯҳе аз мардум ҳақ доранд, ки аз мо битарсанд, албатта ҳанӯз мо кори зиёде накардаем, аммо метарсанд, ки агар мо рӯзе бар сари қудрат омадем, тақдири ӯ, ки дигарандеш ё атеист аст, чӣ мешавад, ҳамватани дигарпӯшу дигарнӯшам чӣ мешавад?

Мо бояд ҷаоби ин саволро пайдо кунем, ки чӣ кунем, ки аз мо натарсанд, чӣ бояд кард, ки ин тарс аз байн биравад. Албатта гурӯҳҳое ҳастанд, ки ин тарсро бештар мекунанд, аз ратиқи расонаҳо аз мусалмон як чеҳраи хашин метарошанд, ки ин як қазияи дигар аст, аммо он чи ба мо марбут мешавад ин аст, ки ҳар яки мо бояд бар сари масъулияти худамон фикр кунем, ки чӣ гуна рафтор кунем, чӣ кор кунем, ки аз мо натарсанд?

Ҳар ҳароме зараровар аст

Савол: Шумо гуфтед, ки ихтироот бе илм намешавад, ба назари ман чизе ки пеши роҳи илмро мегирад, зино аст, зино ягона сабабе аст, ки пеши роҳи илмро мегирад ва ҳамчунин аз ҳазрати Имом Шофеӣ (р) ривоят аст, ки вақте дохили як дӯкон шуданд, зонуи як занеро диданд ва ҳамин ҷо нисфи Қуръон аз ёдашон мебарояд ва фаромӯш мешавад. Чаро ҳизбҳои мо дар паи ҷустуҷӯи айби ҳамдигар ҳастанд, вале дар паи аз байн бурдани зино ва корҳо нодуруст нестанд, масалан ҳамин ҳизби ҳоким чаро дар ин фикр нест, ки мо либоси миллиамонро аз байн бурда ва либоси аврупоӣ дарбар мекунем?

М. Кабирӣ: Саломат бошед! Хеле масъалаи аҷибро шумо гуфтед, ман бори аввал мешунавам рабти илм ва зиноро. Шояд манзури шумо аз илм ҳамон илми қуръонӣ буд, воқеан Имом Шофеӣ (р) ё ҳар каси дигаре ҳам бошад, зино ва ҳар кори ҳароми дигар бошад, дар маҷмӯъ, ба башарият зарар дорад. Вале набояд масоилро чунин сатҳӣ баҳо диҳем ва ҳамаро ба ҳам омехта кунем. Усулан ман бо назари шумо розӣ ҳастам, вале як нафар биёяд ва аз шумо пурсад, ки дар кишварҳое, ки зино роиҷ аст, илмашон дар ҳоли пешрафт ва ба кайҳон мераванду ба ихтирооти бузург мерасанд, пас назарияи шумо ботил мешавад, аммо дар маҷмӯъ чӣ зино бошад ё дуздӣ ё ҳар кори ҳароми дигар, на танҳо барои пешрафти илм, балки барои тамоми ҳаёти башарият таъсири манфӣ мерасонад.

Талоши кунем, ки ин қонун ба ин шакле ҳаст, қабул нашавад

Савол: Устоди мӯҳтарам, лоиҳае, ки дар бораи ӯҳдадориии падару модар дар бораи тарбияти насли наврас пешниҳод шуд, оё ин лоиҳа қобили қабул аст ва агар ба унқони қонун тасвиб шуд, мо ҳаққи радду эътироз ба он дорем?

М. Кабирӣ: Албата мо бояд талоши худамонро кунем, ки ин қонун ба ин шакле ҳаст, қабул нашавад, зеро баъд аз он ки ба унвони қонун қабул гардид, вазифаи шаҳрвандии мост, ки аз он итоат кунем; баъд аз қабулии қонун мо ҳақ дорем, ки нақд кунем ва талош барои ислоҳаш дошта бошем, вале душвор аст, ки баъдан ислоҳ ворид карда шавад.

Ин лоиҳа бо Қонуни асосӣ мухолифат дорад, бо ҳуқуқи башар мухолифат дорад, бо арзишҳои миллӣ−мазҳабии мо мухолифат дорад. Аз ҷумла мавориди мухолифати он ин аст, ки мо ҳаққи дар роҳи дин тарбият намудани фарзанди худро то синни 18−солагӣ надорем, (яъне ҳақ надорем, ки ӯро то синни 18−солагӣ бо худамон ба масҷид биёрем), касе ки то синни 18−солагӣ масҷидро надидааст, чӣ гуна имону ихлос пайдо мекунад, чӣ гуна муҳаббат ба масҷид пайдо мекунад? Ин ҳам хилофи ҳуқуқи башар аст, ҳам хилофи мазҳаби ҳанафӣ аст ва ҳам хилофи Қуръону шариат.

Мо бояд фарзандамонро ҳамроҳи худ ба мактаб, китобхона, театр, боғи истироҳат ва масҷиду мадраса барем, то рушд кунад ва гуногунандеширо биёмӯзад, агар ӯ дар ҳама ҷо ҳамроҳи мо бошад инҳоро меомӯзад; аммо агар ин қонун ба ин шакл қабул шавад, бояд он риоят шавад.

Бояд дид оё мамнӯъ нест?

Савол: Ду савол дорам, саволи аввал ин ки дар нишасти қаблӣ гуфта будед, ки барои интихоботи 2015 омодагиро шурӯъ мекунем, аммо то ба ҳол омодагие мушоҳида намешавад ва суоли дуюми ман ин аст, ки оё метавонем дар ҳамин майдони ҳизб, маросими туйро баргузор намоем, манъи қонунӣ надорад?

М. Кабирӣ: Аз дуюмиаш шурӯъ мекунем, ман бояд ин қонунро нигоҳ кунам, зеро мо тоза фаҳмидем, ки дар дафтари ҳизбамон иҷозати баргузор кардани намозро надоштаем, ҳоло бояд бинем, ки баргузор кардани ин гуна маросимро дорем ё на? Албатта агар касе маросимашро мехоҳад дар ин ҷо анҷом диҳад, марҳамат омада анҷом диҳанд, агар манъ карданд, баъд мефаҳмем, ки мамнӯъ будааст, вале то замоне ки манъ нашудааст, анҷом диҳанд, мо ҳам кӯмак мекунем.

Аммо дар мавриди суоли дуюми шумо. Шумо эҳсос мекунед, ки он шӯру шавқе, ки дар интихоботи гузашта доштем, дида намешавад, ин шояд ба ин хотир аст, ки баъд аз шӯру шавқи интихоботи гузашта табиист, ки одам хаста мешавад, зеро ҳар касе ҳам баъд аз кори вазнин хаста мешавад ва ниёз ба истироҳат дорад, маъракае, ки аз лиҳози физикӣ хастакунанда буд ва аъзоёни ҳизби мо ниёз ба истироҳат доштанд, аммо ҳамон гуна ки мебинед, мо дубора ба фаъолият ва дидорҳо шурӯъ кардаем ва ин вохӯрии дуюмамон аст, ки баргузор гардид, иншоаллоҳ шумо омода бошед, то барои интихоботи 2015 бо ҳамон шӯру шавқе, ки доштем ва балки бештар аз он момдагӣ бинем ва ба фаъолиятамон идома диҳем.

Поён

Қисмати аввал

Қисмати дуюм

Қисмати сеюм

 

Масъулияти мусалмони муосир дар раванди ҷаҳонишавӣ (3)

Машрӯҳи суханони Муҳйиддин Кабирӣ дар дидор бо ҷавонон

Қисмати сеюм (саволу ҷавоб)

Ҳар чи ҷанбаи сиёсӣ надошт, мавриди қабул воқеъ гардид

Савол: Устод аз шумо саволе дорам, дар тӯли он панҷ соле, ки дар парлумон иштирок доред, оё ягон лоиҳаи қонунеро пешниҳод кардед, ки дар парлумон қабул шудааст?

Матлаби баъдии ман ин аст, ки ба фикри ман, дар Тоҷикистон як рӯз намерасад, рӯзи ихтироъкорон; пешниҳод мешавад, масалан ҳафтае як рӯз ба унвони рӯзи ихтироъкорон муайян гардад ва ин рӯз ба унвони ҷашни ихтироъкорӣ шинохта шавад ва дар ин рӯз ихтирооти ҷадид ба қайд гирифта ва ҷавоизи арзандае барои ихтироъкорони ҷавон дар назар гирифта шавад. Зеро барои мисол, мо иддао дорем, ки Тоҷикистон соҳиби илми тиб ва медитсина аст, аммо мо ҳеҷ навовариеро аз худамон дар ин соҳа надорем; мисолҳое аз ин қабил зиёданд ва бинобар ин пешниҳод мешавад, ҷиҳати қадрдонии ихтироъкорӣ ва ихтироъкорон, роҳи ҳалле андешида шавад.

М. Кабирӣ: Саломат бошед! Роҷеъ ба саволи аввали шумо арз шавад, ки панҷ шаш сол мешавад, ки дар парлумон ҳастем, кадом лоиҳа ё фикри мо дар он ҷо қабул шуд. Лоиҳае, ки мо пешниҳод карда будем, ҳамроҳи марҳум устод Мухаммадшарифи Ҳимматзода дар бораи қонуни озодии виҷдон ва иттиҳодияҳои динӣ буд, ки мутаассифона қабул нашуд, вале чандин фикру пешниҳодҳое, ки аз тарафи мо дар бораи ин ё он қонунҳо матраҳ мешуданд, кисман қабул мешуданд, вале бештари онҳо характери таҳрирӣ доранд ё ҷузъӣ ҳастанд, вале масалан пешниҳоди мо дар бораи қонун дар бораи танзими расму оинҳо ва ҳамон конуни дин, ки баъдан қабул шуд. Вале чандин пешниҳодоти дигар мутаассифона қабул нашуданд, маълум аст, ки чаро? Барои он ки бо ду райъ наметавон дар он ҷо фикреро гузаронд. Вале буданд ҳолатҳое, ки фикрҳо, пешниҳодҳо қабул шуданд, барои мисол дар ҷаласаи охир, ҳам пешниҳоди мо, ки ҷанбаи сиёсӣ надошт, мавриди қабул воқеъ гардид, маъмулан пешниҳодҳое, ки ҷанбаи сиёсӣ надоранд, бештар қабул мешаванд, вале онҳое, ки ҷанбаи сиёсиву хуқуқӣ доранд, мутаассифона камтар қабул мешаванд.

Дар бораи ҷашни рӯзи ихтироъ

Дар бораи ҷашни рӯзи ихтироъ, аслан фикри баде нест, вале ба назар мерасад, ки мо аз ҳад зиёд рӯзҳо ва ҷашнҳо дорем. Агар шумо фикратон ин аст, ки рӯзеро ба унвони рӯзи ихтироъ муайян кунем, ихтирооти мо зиёд мешавад, шояд; ин ҳам як назар аст. Вале беҳтар мебуд, ки аввал мо ихтироъро зиёд мекардем, баъд шумораи ихтироот, ки зиёд шуд ва ба ҳадде расидем, ки ихтироотамон он қадар зиёд шудааст, ки шояд як рӯзеро барои он ихтисос дод, шояд беҳтар мебуд, вале ман фикр намекунам, ки бо ҷашн гирифтан ва бо таҷлили ягон рӯз метавон онро оммавӣ кард. Ихтироъ, ин рабт ба илм дорад, ба андеша дорад. Агар мо воқеан мехоҳем, ки миллати ихтироъкор бошем, бояд илмро равнақу ривоҷ дод, андешаро рушд дод ва танҳо он вакт мо метавонем ихтироъ кунем вагарна, на!

Дуруст мегӯед, ҳоло мо тамоми васоиламон аз нохунгирак шурӯъ карда то нақлиётамон натиҷаи андеша ва фикри дигарон аст ва ман хеле тааҷҷуб мекунам аз баъзе аз сӯҳбатҳо, ки бисёриҳо ин ҳамаро натиҷаи он медонанд, ки мо гароиши бештар ба дину оин ва ба шеър дорем. Масалан ҳамеша дар сӯҳбатҳо як гуна муқобилгузории мактаб ва масҷиду мадраса мушоҳида мешавад. Баъзеҳо бар ин назаранд, ки мо барои он ихтироъ карда наметавонем ва истеҳсол карда наметавонем, ки бештар пойбанди андешаҳои динӣ ҳастем, ҳар чӣ қадар масҷиду мадраса камтар гардад, ҳамон андоза мактабу донишгоҳу илму маърифат бештар мешавад, як гуна муқобилгузорӣ бо ҳам вуҷуд дорад.

Ман назарам ин аст, ки агар ин воқеият дошта бошад, пас вазифаи ҳар тоҷик ин мешавад, ки даҳ понздаҳ то бист сол, аслан дар бораи масҷиду мадраса сӯҳбат накунад, аслан динро канор гузорад, бубинем, ки баъди даҳ понздаҳ сол, мо ба як миллати ихтироъкунандаву истеҳсолкунанда табдил мешавем ё не. Яъне агар тасаввур кунед, ки мо даҳ сол арзишҳои ибодатиро канор бигузорем, оё воқеан ба як миллати ихтироъкор табдил мешавем ё не. Вале таҷрибаи дигар миллатҳо исбот кард, ки мактабу мадраса, масҷиду театр ва кохи фарҳанг бо як маркази динӣ на танҳо муқобили ҳам намеистанд, балки бо ҳам метавонанд ҳамкорӣ дошта бошанд ва бо кӯмаки ҳам биёянд.

Вақте ки эрониҳо ҷиҳоди созандагӣ эълон карданд, дар натиҷаи ин ҷиҳоди созандагӣ ва ихтироъкориашон тавонистанд аз назари ихтирокоърӣ ба 11-умин кишвари кайҳонии ҷаҳон табдил шаванд ва исбот карданд, ки агар лозим бошад, дин метавонад боиси рушди технология ҳам шавад. Ва аз он тараф ҳам, давлатҳоеро медонем, ки дин дар онҳо ҳеҷ нақше надорад, давлате, ки 70 сол дар он дин дар таҳхонаву оғилхонаҳо нигаҳ дошта шудааст ва шароити ба даст овардани андешаҳои дунявӣ дар ихтиёраш будааст, на танҳо донишгоҳҳову марказҳои илмиву институтҳои тадқиқотии он ба ҳадди матлуб нарасида, балки ҳамон тавре ки гуфтед то ба ҳол тавони ихтирои хамираи дандонро ҳам надорад.

Пас дин чӣ гуноҳ дорад; аслан дин муайянкунандаи сиёсат нест; будҷаи соҳаи маорифро ҳам дин муайян намекунад, будҷаи давлат, институтҳо, академияҳо ҳеҷ кадом дар ихтиёри андешаи динӣ нест, вале ҳамеша бояд як нафарро масъули ҳамаи корҳо донист.

Мальчик для бедя

Дар забони русӣ як истилоҳ ҳаст: “Мальчик для бедя”, вақте ки калонсолони хонадон ғазаболуд мешаванд, наметавонанд, ки чизеро исбот кунанд ва як фарзанде доранд, ҳамеша дар хона аст, як шаппотӣ паси каллаи он мезананду бо ҳамон худро ором мекунанд ва ғаму андӯҳи худро мебароранд. Вақте шавҳар натавонист гапаш бар занаш таъсиргузор шавад ва зан натавонист гапашро ба шавҳараш гузаронад, дар он хонадон мальчик для бедя як чизе барои баровардани андуҳу ғам зарур аст.

Дар ҳар ҷомеа хам бояд як кас ин нақшро бибозад. Дар кишварҳои пасошуравӣ ё Осиёи Марказӣ дин ҳамин нақшро бозида истодаст, ки акнун мо дину диндорон монеи истеҳсолот ҳастем, мо монеи пешрафти иқтисодиёт ҳастем, мо монеи пешрафти технологияву илму фарҳанг ҳастем. Мушкил нест, ин мушкилро мо чанд муддат таҳаммул кунем шояд як хизмате ба миллату мактаб дошта бошем.

Савол: Муҳтарам раис ва ҳозирини гироми ин вохуриро барои ҳамаи шумо муборакбод мегӯям. Саволам ин буд, ки ман донишҷӯи Донишгоҳи исломӣ, курси якӯм, вақте ки вориди донишгоҳ шудам, дар ин ҷо баъзе муаллимонро дидам, ки исломро намехоҳанд, аз забони онҳо ҳар хел суханони ношоиста, ки ба ақли инсон рост намеояд, шунида мешавад. Дар муқобил агар касе ибрози назар намояд, ба мухолифат бархоста ва бо таҳдиду тарсондани длонишҷӯ бо ин баҳона, ки мо туро аз баҳо маҳрум мекунем ва монанди он, ба мухолифат бармехезанд. Саволи ин аст, ки мо дар ин ҳолат чӣ кор кунем, то ҳақтқати ҳадафи мо ки ислом аст ба исбот расонем? Фикр мекунам, ки ҳар як инсон як мақсадеро дорад, вале инро бидуни эҳсосот баён карда наметавонанд.

М. Кабирӣ: Саломат бошед! Ман фикр мекунам, ки шумо худатон ҳам каме ба эҳсосот дода шудаед, ман эҳсос мекунам, ки агар донишҷӯи курси аввалу дуюм ва ҳатто сеюм гоҳе натавонад ибрози андеша кунад ва ба эҳсосот дода шавад, мушкил ба шумор намеравад, дар ҳар ҳол, хоҳиши ман ин аст, ки шумо назари худро дар ҳар ҷое ҳам бошад, баён доред, бигзор бо камбуду нуқсон бошад, вале бо мурури замон баёни шумо равонтар мегардад.

Шояд камбудии ман бошад, ки то ба охир андешаи шуморо дарк накардам, дар маҷмӯъ як чизе гирифтам, вале дарк накардам ки нуктаи меҳварӣ чи буд, агар онро як бори дигар такрор мекардед, ки чӣ гуфтан мехостед, барои мо осон мешуд.

Манзур аз дода нашудан ба фикру фарҳангҳои бегона чист?

Савол: Масалан баъзе муаллимҳо ба мо мегӯянд, ки шумо фирефтаи ҳар гуна фарҳанги бегона нашавед ва аз маҳдудаи он фарҳанге, ки дорем берун наравед; таъкид бар ин доранд, ки мо тоҷикон фарҳанги қадима дорем, ориёинажодем ва бояд ба ҳамин роҳ идома диҳем ва ориёинажод боқӣ монем. Аммо дар ин ҷо як чизро дар назар бояд бигирем, ки ҷаҳони имрӯза, ҷаҳони муосир дар як ҷой намеистад ва ҳамеша дар ҳоли инкишоф аст. Ҳамчунин суханони норавое ва таҳқиромез дар ҳаққи муллоҳои мо шунида мешавад, ки дар ҳоле ки онҳо пешвоёни мо ҳастанд, ҳамон гуна ки дар ҳадиси шариф аз расули Худо ҳазрати Муҳаммад (с) омадааст, ки мефармоянд: «Баъд аз ман, шумо метавонед аз саҳобагони ман итоат кунед ва баъд аз онон аз уламои дин», бинобар ин, ҳар касе ки олими дин асту барои мардум, ҳатто барои як нафар роҳи дурустро нишон медиҳад, пешвои дин башумор меравад.

Дар поён ба як масъалаи дигар мехоҳам ишора кунам, ки берабт намебошад ва он ин аст, ки мушкили дигаре, ки дар ҷомеаи имрӯзаамон дорем, ин ноҳамоҳангӣ байни аҳзоби сиёсии ҷумҳурӣ аст, ки гуфта мешавад аҳзоб байни худ дар тавофуқ нестанд ва забони ҳамдигарро намефаҳманд ва маслан ҲНИТ мехоҳад бо дигар аҳзоб ҳамоҳанг бошад, вале баъзеи дигар мисли ҲХДТ, мувофиқ нестанд.

М. Кабирӣ: Саломат бошед! Ман фикр намекунам, ки ҲХДТ намехоҳад ин корро, вале мо забони гуфтугӯро то ҳол пайдо накардаем ва шумо медонед, ки дар Тоҷикистон мушкили забон ҳам дорем, ҳоло ҳам баҳсамон сари имло ҳасту сари ҳарфҳо; иншоаллоҳ, ки имлои забони тоҷикиро, ки дуруст кардем, забони гуфтугуямон байни ҳизбҳо низ дуруст мешавад ва бо ҳамдигар сӯҳбат карда метавонем, вале як масъалае, ки шумо ҳоло баён кардед, хеле рӯшан шуд, ҳоло бисёр миннатдорам аз баёни фикру андешаатон.

Устодони шумо тавсияи дуруст мекунанд, ки додаи фикру андеша ва фарҳангҳои бегона нашавем, ман ҳам ба ин тавсияи онҳо розиам. Фақат дар ин ҷо муайян нест, ки вақте мегӯянд фирефтаи фарҳанги бегона нашавед, манзурашон чист ва таҳти унвони фарҳанги бегона чиро дар назар доранд ва фарҳанги миллии мо кадом аст? Ҳоло дар ҳамон лоиҳаи қонун ҳам мутолиа кардам, ки дар мавриди номгузории фарзанд, масъулияти падару модар он аст, ки номгузориро тибқи фарҳанги миллӣ ба роҳ монанд; пешниҳоди дуруст, ҳарчанд боз фикр кардам, ки номгузорӣ тибқи фарҳанги милли яъне чӣ?

Ин бояд мушаххас шавад, зеро масалан, намедонам, ки дигар ҳамин номи ман бар асоси фарҳанги миллӣ аст ё нест, чун аслаш арабӣ аст. Муҳиддин эҳёкунандаи дин, ё маънои номи Абдулъазим – бандаи Худои азим, ин номи тоҷикӣ аст ё арабӣ? Мисол, як рус, ки номаш Михаил аст, агар фикр кунад, ки номаш аз Микоиле, ки аз забони оромии решаи забони арабиву ибронӣ ва яҳудӣ аст ва дар ангилисӣ Michel аст ва мо низ дар фарҳанги динамон малаке ба номи Микоил дорем ва ниҳоят дар забони русӣ Михаил аст, ба ин андеша биафтад, ки номи ман бар асоси фарҳанги русӣ аст, ё бар асоси фарҳанги масеҳият ва ҳоло чӣ кор кунам бо ин ном?

Ин масъалаҳо хеле печида аст; он устоди шумо вақте гуфтааст, ки додаи фарҳанги бегона нашавед, шиор шиори хубе аст, вале мазмунаш чист, зеро устод агар ба донишҷӯи худ мехохад фарҳанги ориёиро матраҳ кунад, бояд ба ӯ нишонаҳое аз он фарҳангро бигӯяд, ки нишонаҳояш чист?

Ориёӣ яъне кӣ?

Ман замоне ки ба донишҷуён дарс медодам, (дар он донишгоҳе, ки хушбахтона ва ё мутаассифона таътил шуд), як донишҷӯ бо ман баҳс карда мегуфт, ки ман ориёиям ва мехоҳам, ки ориёӣ бошам. Аз он донишҷӯ пурсидам, ки тасаввурат аз ориёӣ чист? Ӯ нишонаҳое аз тасаввуроти худ дар бораи ориёӣ ба ман гуфт. Гуфт, ки ориёӣ чашмони кабудранг бояд дошта бошад, қади баланд, мӯи малла ва бинии каме теғдор, хулоса чеҳрае, ки дар Ғарб ба чеҳраи элинӣ ва элинизм шинохта мешавад, яъне як аврупоӣ барои ман тасвир кард. Дар ҳамон лаҳза яке аз устодони донишгоҳ − мудири кафедра вориди утоқ шуд, ки Худованд ӯро ба гунае офаридааст, ки соҳиби қади паст, чеҳраи муғулӣ ва хулоса бо он тасвире, ки ба ориёӣ нисбат дода шуд, ҳеҷ шабоҳате надошт. Ин устод тасодуфан вориди утоқ шуд ва ба ӯ гуфтам, ки устод мебахшед, шумо тоҷик ҳастед, устод гуфтанд, ки бале тоҷикам. Пурсидам, ориёӣ ҳастед, гуфтанд, ки бале ориёиям. Баъд ба он донишҷӯ гуфтам, ки он тасвире, ки ба ориёӣ додед, бо ин устоди муҳтарам чӣ шабоҳате дорад, чӣ рабте дорад?

Дуруст аст ориёӣ. Ориёӣ яъне чӣ? Он тоҷике, ки дар чорроҳаи тамаддунҳо буд ва аз он гузар кард, аз ин чорроҳ, аз ин марзу бум, юнониҳо ҳам гузаштанд, араб ҳам гузашт, муғул ҳам гузашт, турк ҳам гузашт, хитоӣ ҳам гузашт, ҳама аз ин марз гузаштаанд.

Вале ман аз шумо як хоҳиш дорам, бештар мутолиа кунед, бештар дунболи адабиёти асил биравед ва баъд хоҳед дид, ки фарҳанги миллӣ, асолати миллӣ яъне чӣ, шумо устодонро эҳтиром коил шавед, ҳарфҳои онҳоро шунавед ва гӯш кунед, аммо дунболи он шиорҳое, ки сиёсӣ ва муваққатӣ, (ки зиёд доранд), наравед ва зиёд худатонро вориди баҳс ҳам накунед. Чун ҳамон устоди бечора барояш мушаххас нест, ки фарҳанги миллӣ яъне чӣ, асолати миллӣ яъне чӣ, номи миллӣ яъне чӣ?

Ман аз шумо хоҳиш мекунам, ки шумо талош кунед аз ин баҳсҳои беҳуда худро канор гиред ва агар нисбати устоде ё шахсияте таҳқир раво медоранд ва ӯро “бузриш” ё “манашка” ё ба ҳар унвони дигар ном мебаранд, сабрро дар ин гуна маворид пешаи худ кунед. Бовар кунед беҳтарин васила дар ин роҳ сабр аст ва бо рафтори худ исбот кунед, ки шумо болотар аз онҳо ҳастед.

Вазифаи як ҷавони наҳзатӣ

Савол: Салом ба ҳозирин ва хусусан ба устоди муҳтарам. Ман дар ин ҷо нишаста, оиди ҷавони тоҷики наҳзатие, ки зери фишор қарор мегирад ва маҷбур ба муҳоҷират мешавад, фикр мекардам; аз Худованд барои ҷавонони тоҷик амнияту осоиштагиро металабам, эй кош, имконият мешуд ҷавони тоҷик ба ватан бармегашт ва аз рӯи тахассуси худ барои ӯ ҷои кор ёфт мешуд. Ва аммо саволи ман ин аст, ки шумо ҳангоми сӯҳбат бисёр таъкид мекардед, ки мо бояд зиёдтар рӯи худ кор кунем; мо ҷавонони наҳзатии тоҷик бояд чӣ кор кунем, ки моро дуруст шиносанд? Зеро шумо таъкид доштед, ки мо рафторамон тарзе бошад, ки касе нисбат ба мо назари манфӣ надошта бошад, дар ин сурат вазифаи мо чист?

М. Кабирӣ: Саломат бошед! Шумо мегӯед, ки як ҷавон чӣ бояд кунад, ки ҳам замонавӣ будани худро исбот кунад ва ҳам як мусалмон будани худро ба исбот расонад; воқеан чунин бояд бошад. Ман ҳоло аз шумо як хоҳиш дорам, агар тавонашро дошта бошед, (намедонам ки қиматаш чи кадар аст), биёед барои худатон як барнома гузоред, ки ҳар моҳ як музейи Тоҷикистонро боздид кунед, ҳар кадоматон ҳар моҳ биравед музееро бубинед. Назди худ вазифа гузоред, ки дар вақте ки ба намозу рӯзаатон ё ба барномаи дарсиатон халал намерсонад, ақаллан як намоиши театриро тамошо кунед, як намоишномаро масалан ман тавсия мекунам, ки намоишномаҳое, ки Барзу Абдураззоқов таҳия мекунад, ҳатман тамошо кунед, фарқе ҳам надорад, ки он намоишнома ҳаводиси асри нуздаҳро баён мекунад ва ё замони имрӯзро, ва фарқе ҳам надорад, ки он асари кадом миллият аст, моли як драматурги фаронсавист?

Он чи ин ҷо муҳим аст, андеша аст, шумо вазифа бигузоред, ки ҳар моҳ як китоби бадеиро аз адабиёти ҷаҳон бихонед, чи адабиёти ҷаҳонии шарқ аст ё ғарб, фарқ намекунад. Вазифа бигузоред таърихи исломро дар давоми як сол фақат қироату хондан не, ҳар саҳифаи онро варақ бизанед ва тафаккур кунед болои он, ки чаро Паёмбар (с) дар ин марҳала чунин рафтор карданд, бо ҳамсоягонашон ва дигарон чаро чунин тасмим гирифтанд? Паёмбарро хубтар бишносед.

Паёмбар (с) ва варзиш

Ман як мусоҳибае дар як рӯзнома доштам дар бораи варзиш дар ислом, вақте ки мехостам ба ин саволҳо ҷавоб бидиҳам, худам чанд маротиба адабиётҳоро варақ задам, воқеан як Паёмбари дигарро дар масъалаи варзиш ёфтам, ки Паёмбар (с) дар хонадонашон варзишро чӣ қадар ба роҳ монда буданд; бо модарамон Оиша (р) мусобиқаи давидан ташкил мекарданд, худашон ва модарамон Оиша мегӯянд, ки ман чандин маротиба аз Паёмбар (с) пеш медавидам.

Шумо кадом домулло ё муллоеро дидед, ки бо фарзандаш мусобиқа ташкил кардааст. Аслан муллоеро дидаед, ё касеро, ки руҳонӣ бошад, ягон бор барои варзиш ба варзишгоҳ рафта бошад, вале паёмбари мо ин корро мекарданд. Шумо вақте ки исломро хуб мехонед, Паёмбар (с)-ро хуб мешиносед, Куръонро хуб мешинсед, баъд дар паҳлӯяш бо адабиёти ҷаҳонӣ шинос мешавед, бо фарҳанги ҷаҳонӣ шинос мешавед, баъд мебинед, ки вазифаи як мусалмони муосир чӣ аст.

Вақте ки дар музейи Берлин ворид шудам, бубинед олмониҳо як шаҳрванди худро чи гуна тарбия мекунанд, дар дохили музей як бахши исломӣ аст, китобчае ҳам ба забони олмонӣ нашр кардаанд, ки барои бинандагон тақдим мешавад ва ҳар касе, ки вориди он музей мешавад, аввалин чизе ки дар бахши исломӣ бо он рӯбарӯ мешавад, ҳамон китобчаи зебо аст, ки ба василаи он ва аз тариқи музей фарзандони худро тарбият мекунанд, то бо фарҳанги ҷаҳон ошно шавад.

Воқеан биёед, бубинем ману шумо бори охир кай ба музей рафтем, кай театр рафтем, кай китобхона рафтем? Вазифаи як мусалмони муосир, агар мехоҳад, ки мусалмони хуб бошаду ҷузъе аз ин раванди ҷаҳонишавӣ бошад, ин аст, ки аз ин сарчашмаҳо ва сарватҳо худро канор нагирад. Тавсияи ман ин аст, биёед як сол бо ин роҳ биравем, баъди як сол бубинед натиҷаашро.

Вақте он устод меояд бо шумо ба ҳиҷобу риш механдаду тамасхур мекунад, ё вақте як домулло як урупоипӯшро муртаду мардуд мехонад, баъд мебинед, ки фарқи байни шумо ва ин тип муллоҳову ин тип устодони донишгоҳ чӣ қадар аст? Шумо бо як табассум ҳамаи инро ҳал мекунед ва мегӯед, ки ман набояд дар сатҳи ин бошам, тавсияи ман ба ҷавонон ва насли оянда ин аст.

Бештар дунболи мутолиа ва илм бошед

Савол: Ассалому алайкум ва раматуллоҳи ва баракотуҳ. Устод, дар хусуси он устодони донишгоҳ, ки бо таҳқиру тамасхур ба ислом нигоҳ мекунанд, фикр мекунам, ки ин корашон ба сабаби набудани огоҳӣ аз фарҳанги ислом аст. Агар онҳо бо фарҳанги ислом ошноии кофӣ медоштанд, ҳеҷ гоҳ ин суханонро намегуфтанд ва ин рафторро пеш намегирифтанд. Худи ман ҳам шоҳиди ин моҷаро будам. Устоде доштем, ки аз фанни фарҳангшиносӣ ба мо дарс медод, аммо худ аз фарҳанг бархурдор набуд. Ман ба унвони як донишҷӯ назарам ин аст, ки хуб мешуд, ки устодон аз фарҳанг ва тамаддуни ислом бархурдор бошанд.

Ва аммо саволи ман ин аст, ки ҲНИТ бо мактабҳо ё донишгоҳҳо ягон муносибате дорад ва хусусияти фарқкунандаи ин ҳизб аз аҳзоби дигар дар чист?

М. Кабирӣ: Ташаккури зиёд. Аслан шумо як нуктаро бояд дарк кунед, ки вақте ки борҳо таъкид шуд болои ҷавонон ва донишҷуён, ки аз фарҳангҳои бегона ва аз ҳаракатҳои тундрав худро дур кунед, агарчи ном бурда намешавад, вале одаме, ки як каме таҳлил дорад, медонад ки дар ҳамин ҷо дигар муносибати донишгоҳ бо ҳизби нахзат тақрибан муайян шудааст. Муносибати мо бо донишгоҳҳо дар ҳамин сатҳ аст; шумо аксариятатон донишҷӯёни донишгоҳҳо ҳастед, вале мо намехоҳем, ки кор ба ҳадде бирасад, ки фақат барои он ки мову шумо бо ҳам менишинему сӯҳбат мекунем, боз як мушкилие эҷод шавад.

Шумо тассавур кунед, ки ман як маротиба бо даъвати донишҷӯён ба донишгоҳ рафтам, ҳудуди ду сол қабл, он ҳам дар ҳузури ректор ва мавзӯи сӯҳбати мо ҳамон масъалаи ҳиҷоби хоҳарон буд ва ман ҳам танҳо дар мавриди сарқонун ва қонуни маориф сӯҳбат намудам ва баъд аз он, чӣ сару садоҳое баланд шуд, ки гӯё мо ин қазияро сиёсӣ мекунем ва мехоҳем баҳраи сиёсӣ барем, ҳол он ки худи онҳо муроҷиат карданд ва мо ҳақ надоштем ҷавоб нагардонем.

Бинобар ин, мо ҳам эҳсос мекунем, ки масъала ҳассос нашавад ва низ донишҷӯёни мӯҳтарам зери фишор қарор нагиранд. Дар ин марҳала аз ҳар гуна гароишҳои сиёсиву ақидатӣ худро канор гиред ва бештар дунболи мутолиа ва илм бошед, илму андеша шуморо ба як роҳ хоҳад бурд ва шарт нест, ки он дар қолаби ягон ҳизб ва ё ҳаракати сиёсӣ бошад.

Талош кунед фарҳангшинос шавед

Дигар масъала ин ки оиди он устоди фарҳангшинос, ман пешниҳодам ин аст, ки талош кунед, ки фарҳангшинос шавед ва ҷои ҳамон устодро бигиред ва исбот кунед, ки беҳтар ҳастед, дигар роҳ вуҷуд надорад, фақат бо рафтору кирдори худ шумо метавонед исбот кунед, ки ӯ иштибоҳ кардааст.

Вижагии аслии ҲНИТ

Дар бораи вижагии ҲНИТ бисёр зиёд гуфта шудааст, вижагии аслиаш ин аст, ки ин ҳизб ягона ҳизби сиёсии мабнӣ ба арзишҳои мазҳабӣ на танҳо дар Тоҷикистон, балки дар саросари собиқ Шӯравӣ, ва албатта ин гуна ҳизбҳо дар кишварҳои ҷаҳон бисёр аст, дар Урупо ҳам хеле зиёд, чандеаш сари қудрат ҳам ҳастанд, мисли Туркия, вале дар Тоҷикистон ин ягона ҳизби сиёсии мабнӣ ба арзишҳои динӣ аст ва мушкилиҳои мо ҳам аксаран ҳамин аст. Вале иншоаллоҳ, ки вазъият рӯз ба рӯз беҳтар шуда истодааст ва билохира моро ҳамчун як ҷузъи ин ҷомеа кабул хоҳанд кард ва мо умед дорем иншоаллоҳ.

Қисмати аввал

Қисмати дуюм

Қисмати чаҳорум